ما در این مقاله برآنیم که بگوییم عالمان شیعی در حوزه معرفت سیاسی و نه الزاماً علوم سیاسی، واجد آثار ارزشمندی می‌باشند. بررسی این آثار در دوره زمانی 1200 تا 1326ق که نهضت مشروطیت در میانه این سال‌ها به‌وقوع پیوست، حاکی از آن است که آنان تأملات بسیاری در امور و موضوعات سیاسی داشته و در این‌باره آثار ارزشمندی تولید کرده‌اند. این آثار دربرگیرنده مهم‌ترین تأملات فلسفی و فقهی و تاریخی آنان است که می‌تواند بخش‌های نانوشته تاریخ تحولات فکری - سیاسی ایران در دوره جدید و نیز تفکر سیاسی در میان جوامع شیعی را به روایت ما درآورد. به‌غیر از این‌دوره، ادوار دیگری هم وجود دارد که می‌تواند مکمل این مقاله شود...
طبقه‌بندی دانش سیاسی نزد اندیشمندان شیعه را می‌توان سعادت محوری در دنیا و رضای خدا درنظر داشت. این امر نزد هر اندیشمندی با توجه به شرایط، متفاوت است و به نوع نگاه اندیشمندان و تعامل آنان با قدرت بازمی‌گردد؛ یعنی اندیشمند می‌تواند وضع موجود را بپذیرد و به‌مرور، ساختارها را تغییر دهد. نگاه و عملکرد خواجه نصیر به سیاست این‌گونه بود. از دیگرسو می‌تواند با نگاه آرمانی و فکر فلسفی نقدکننده وضع موجود باشد که ملاصدرا چنین می‌اندیشید....
معمولا در بحث و بررسی از نوآوری‌های دانشمندان شیعه در دانش سیاسی، اولین، موضوع «ریاست فاضله» است که بی‌تردید از مفهوم امامت در اعتقاد شیعه اثر می‌پذیرد. موضوع ریاست فاضله کم و بیش در آثار علمی و پژوهشی موجود قابل‌ملاحظه و پیگیری است. افزون‌بر موضوع ریاست فاضله، موضوعاتی چون نسبت عقل و وحی، دین و فلسفه، دین و سیاست و فیلسوف و پیامبر نیز از نوآوری‌ها در فلسفه سیاسی است که در آثار فیلسوفان شیعه به‌چشم می‌خورد. در این‌میان، مفهوم «اجتماع» در فلسفه سیاسی و نوآوری‌های فیلسوفان شیعه در این‌باره کم‌و‌بیش مغفول واقع‌شده و تحت‌الشعاع موضوعات یادشده قرارگرفته است. ازاین‌رو، در این مقاله برای پژوهش درباره نقش عالمان شیعه در تولید گزاره‌های دانش سیاسی یا نوآوری‌های آنان در دانش سیاسی به موضوع مفهوم «اجتماع» در فلسفه سیاسی می‌پردازیم....
در این تحقیق، صرفاً به بررسی فقه سیاسی و آرای فقها در این حوزه می‌پردازیم. با توجه به این‌که رویکردهای گوناگونی برای بررسی ادوار فقه سیاسی وجود دارد، مدل تحقیق در این مقاله، بررسی برآیندی ادوار تاریخی مکتب فقهی است؛ یعنی در هر دوره تاریخی، مکتب فقهی شاخصی که در فقه سیاسی تولید، ترویج یا بسط دانش داشته است، مورد بررسی قرار گرفته است. بر‌همین مبنا، با توجه به اهمیت و خصلت گرانیگاهی انقلاب اسلامی و اعتلای دانش فقه سیاسی و نیز امکان اجرایی شدن آن در این دوره و به قدرت رسیدن فقیهان و حاکمیت فقه، یعنی همان مدل مطلوب اندیشه شیعی، تاریخ فقه سیاسی و طبقه‌بندی آن از زاویه انقلاب اسلامی بررسی می‌شود....
فقه سیاسی به‌مثابه میراث علمی فقیهان، مدیون زحمات بی‌دریغ آنان از آغاز عصر غیبت تاکنون بوده است. مباحث فقه سیاسی که مانند هر دانشی در آغاز به گزاره‌هایی خاص محدود بود، در طول زمان و در سایه پاسخگویی فقیهان به مسائل عصر خویش، گسترش یافت و با بررسی بسیاری از مباحث سیاسی و ارائه دیدگاه‌های فقه شیعه در آن خصوص، به بالندگی رسیده است.فقیهان شیعی در طول سالیان پس‌از غیبت امام معصوم(ع)، با استنباط از منابع فقهی (کتاب، سنّت، عقل و اجماع)، دیدگاه شیعه را در خصوص اندیشه سیاسی، متناسب با شرایط جامعه، عرضه کردند و در طول زمان بر کمال و تفصیل آن افزودند.
در جهان کنونی، مطالعات سیاسی اسلامی به‌عنوان یک رشته مستقل موردتوجه است. پیداست که دانشمندان مختلف، اعم از مسلمان و غیر‌مسلمان در تکوین این رشته علمی، نقش داشته‌اند، ولی محور اصلی مقاله حاضر، بررسی نقش عالمان شیعه در تکوین و گسترش مطالعات سیاسی اسلامی است. روش و رویکرد بحث و تأمل در این‌زمینه، از سنخ علم‌شناسی و دانش‌های درجه دوم خواهد بود...
براساس شواهد تاریخی دین اسلام، نه‌تنها به سیاست بی‌توجه نبوده، بلکه اصولی را در ارتباط با زندگی سیاسی بیان کرده که همواره الهام‌بخش مسلمانان بوده است. پرداختن اسلام به سیاست، برخاسته از رسالت کلی این دین در تحقق و گسترش مدنیتی بود که در کنار معنویت، اهداف جاویدان و روح تعالیم آن‌را تشکیل می‌دادند. اندیشمندان مسلمان نیز در پرتو این آموزه‌ها و تعالیم به اندیشیدن و مطالعه درباره سیاست پرداختند و وجهی از اندیشه و دانش سیاسی را تحقق بخشیدند که یکی از ابعاد مهم فرهنگ و تمدن اسلامی را تشکیل داد. اندیشه و دانش سیاسی شکل‌گرفته در تمدن اسلامی با تجربه ویژه آن از دولت و حکومت پیوندی نزدیک داشت و برداشت‌های گوناگون مذاهب و فرقه‌ها از آموزه‌های اسلام، نوعی تکثر پدید آورد. بنابراین، هم‌چنان‌که منازعات سیاسی نقشی مهم در شکل‌گیری این مذاهب و فرقه‌های اسلامی داشت، آنها نیز در گسترش و تحول مطالعات سیاسی سهیم بودند....
پس از پیروزی انقلاب مشروطیت در چهاردهم مرداد 1285شمسی و تشکیل مجلس قانون‌گذاری براساس شیوه‌های مدرن اروپایی، فصل جدیدی در ساختار حقوقی - سیاسی جامعه ایران آغاز شد. در تدوین این قوانین و تصویب آنها، قشرها و گروه‌های گوناگونی نقش داشته‌اند که میزان تأثیر عالمان دینی شیعه مهم‌ترین رکن این پژوهش است....
درست است که اخبار قتل عام مردم بی‌گناه و غیرنظامیان در شهرهای مختلف ایران، در رسانه‌های گروهی غرب به دلائل خاصی که می‌دانیم بازتاب گسترده‌ای نیافته، و دنیا تنها گوشه کوچکی از آن را می‌داند؛ ولی ابعاد این فاجعه عظیم و کم‌سابقه عصر ما بر شخص جناب عالی پوشیده نیست؛ چرا که گزارش‌های آن مرتباً به دست شما می‌رسد...
اکنون دوست و دشمن در این مسئله متفقند که در تاریخچه انقلاب‌های جهان، انقلاب ایران یک استثناء است؛ زیرا نه شکل کودتا داشته، و نه قیام مسلحانه ملت با کمک نیروهای خارجی بوده؛ بلکه یک قیام ملی، همگانی و فراگیر در سطح عموم قشرها در هر سن و سال و در هر شهر و روستا بوده است که یقینا به الگویی برای تمامی ملت‌های مظلوم تبدیل خواهد شد ...
