از نظر شیعه سجده روی هر تربت پاکی جایز است و سنت رسول خدا(ص) نیز سجده بر روی خاک بود. سجده روی تربت پاک امام حسین(ع) نزد شیعیان استحباب دارد؛ چون پیامبر اکرم(ص) احترام خاصی برای آن قائل بود و سیره أئمه اطهار(ع) (يكي از ثقلين) سجده بر روی تربت امام حسین بود. سجده شیعه روی تربت امام حسین(ع)، «سجده برای تربت» و یا «سجده بر امام حسین»(ع) نیست؛ بلكه تربت حسینی در اصطلاح فقهى «مسجود عليه»؛ (محل سجده) است و هیچ ارتباطی با شرک در عبادت ندارد. ضمن اینکه این عمل از ضروریات و الزامات مذهب تشیع نمی باشد.

روایات، سجده طولانی را باعث فریاد شیطان، دوری از وحشت قبر، نزدیکی به خدا و ریزش گناهان می داند. آری سجده آئين ائمه و سنّت توبه كنندگان است. امام سجاد(ع) آنقدر سجده می کرد و ذکر می گفت که در مواضع سجده ایشان آثار سجده نمايان بود. البته باید توجه داشت که سجده بر دو گونه است 1- جسمانی 2- نفسانی.

رسول خدا(ص) و اصحابش حتّی با تحمّل گرما و رنج بر زمین سجده مى کردند؛ تا اینکه خداوند براى رفع حرج اجازه داد در صورت وجود عذر یا ضرورت بر جامه سجده کنند. انس بن مالک گوید: «هرگاه با پیامبر(ص) نماز مى خواندیم و یکى از ما نمى توانست پیشانى بر زمین بگذارد، لباس خود را پهن کرده، بر آن سجده مى کرد». این روایت تصریح دارد که آنان در حال ضرورت چنین مى کردند، پس قرینه مى شود بر اینکه این روایت هاى مطلق هم در موارد ضرورت مقید می شوند.

بر اساس روایات، پیامبر(ص) فرمود: «زمین براى من سجده گاه و پاک کننده قرار داده شده است». در واقع هر بخشى از زمین سجده گاه و پاک کننده است، مى توان بر آن سجده و تیمم کرد. هم چنین جابر بن عبدالله انصارى گوید: «همراه پیامبر(ص) نماز ظهر مى خواندم، از شدت گرما مشتى از سنگریزه ها را برداشته در کف دستم نگه داشته، سپس به کف دست دیگرم مى ریختم تا سرد شود، سپس پیشانى را برای سجود بر آنها مى گذاشتم». در واقع خنک کردن سنگریزه ها توسط اصحاب، نشانه تاکید پیامبر(ص) مبنی بر گذاشتن پیشانى بر زمین است.

نزد شیعه این نیکوست که برای نماز خاک پاک و پاکیزه اى که طهارتش مورد یقین است همراه داشته باشد؛ چون نمى توان به طهارت هر زمینى که انسان فرود مى آید و نماز مى خواند یا سجده مى کند اطمینان یافت و این تعهّد و التزام، مثل التزام نمازگزار به پاکى لباس و بدن و محلّ نماز و مثل ذخیره کردن خاک پاک براى تیمم بر آن است. و این قاعده نزد پیشینیان صالح، ثابت بوده هرچند تاریخ از نقل آن غفلت کرده است.

سجده بر تربت سیّدالشهداء(ع) فقط برای خضوع بیشتر در نماز و الگو گرفتن از امام حسین(ع) در فناء فی الله است، که جان خود و اهل بیت و یاران برگزیده اش را در راه خدا و عقیده و مبارزه با ستم و فساد فدا کرد. با سجده بر این تربت پاک خضوع و خشوع بنده زیاد می شود و این تواضع براى او رفعت می آورد و این دنیاى فریبنده و جلوه گر در نظرش بى جلوه می گردد. پس این کار، مخالف قرآن و سنت رسول(ص) یا خروج از حکم عقل و منطق نیست.

شیعه امامیه معتقد است که باید بر زمین یا روییدنى هاى که خوراکى و پوشاکى نیستند سجده کرد و در این مورد، از امامان خویش که همتایان قرآن در حدیث ثقلین هستند، پیروى مى کند. امام صادق(ع) فرمود: «هرچیز که غذاى انسان و خوراک و پوشاک او باشد سجده و نماز بر آن جایز نیست، ...». بعضی از روایات اهل سنت نیز نظریه شیعه را تقویت مى کند. مذاهب دیگر سجده بر پنبه، کتان، پوست، مو، پشم و... را جایز مى دانند.
 

برخی تصوّر مى کنند  که سجده بر زمین یا آنچه از زمین مى روید، بدعت است و پنداشته مى شود تربتى که بر آن سجده مى شود بت است. اینان فرقى میان «مسجودٌ له» و«مسجودٌ علیه» نمى گذارند. ولى شیعه را چه باک، اگر مخالفش کوتاه بین است و مى پندارد آنچه بر آن سجده مى شود همان کسى است که براى او سجده مى شود. آری کسى که این را درک نکند کودن است و همه نمازگزاران را مشرک خواهد پنداشت. طبق این نگاه، باید آنکه بر فرش و پارچه و جز اینها سجده مى کند نیز عبادتگر اینها باشد.

پیامبر(ص) و اصحاب ایشان مدّتى طولانى بر زمین سجده مى کردند و سختى زمین ریگزار و غبار خاک و رطوبت گِل را سال ها تحمّل مى کردند و نهایت کارى که براى آزرده نشدن پیشانى مى کردند، آن بود که با دست هایشان سنگریزه ها را کمى خنک مى کردند، آنگاه پیشانى بر آن مى نهادند. تا آن که یکى از مسلمانان از شدت گرما بر پیامبر(ص) شکایت کرد، حضرت جوابش نداد، چون نمى تواست از پیش خود فرمان الهى را تغییر دهد، تا آنکه رخصت آمد که مى توانند بر بوریا یا حصیر سجده کنند، یعنى تا حدّ محدودى به مسلمانان توسعه و رخصت می دهد.

بر اساس روایات، پیامبر(ص) و اصحاب او متعهد بودند بر زمین با همه انواعش سجده کنند و از آن عدول نکنند، هر چند کار دشوار باشد و هوا گرم. لیکن روایاتى هست که نشان مى دهد پیامبر(ص) با وحى الهى رخصت داد تا بر آنچه از زمین مى روید سجده شود و بدین گونه کار سجده را بر آنان آسان ساخت. انس بن مالک گوید: رسول خدا(ص) بر خُمره سجده مى کرد، هم چنین ام سلمه می گوید: پیامبر(ص) بر خمره نماز مى خواند.