اجماع 3 مطلب

قرآن و اعتبار رأى اکثریت

آیا قرآن کریم این سخن که «اکثریت محور حقانیت است» را مقبول مى داند؟

خداوند متعال هرگز اکثریّت را میزان حقّ قرار نداده؛ بلکه برعکس، بیشتر مردم را به این دلیل که در طول تاریخ بر خلاف حقّ بوده اند مذمت و نکوهش کرده است. خداوند در قرآن می فرماید: «و اگر پیروى کنى از اکثر مردم زمین، تو را از راه خدا گمراه خواهند کرد، که اینان جز از پى گمان نمى روند». هم چنین می فرماید: «اکثر این مردم به غیر از گمان باطل خود، از چیزى پیروى نمى کنند»، و آیات دیگرى، که دلالت دارند بر این که هیچ گاه اکثریت، محور و میزان حقانیّت نبوده و نخواهد بود.

دلائل قرآنى اهل سنت بر حجیت اجماع

اهل سنت براى حجیت بخشیدن به اجماع به چه آیاتى تمسک کرده اند؟

اهل سنت در حجیت اجماع، به قرآن تمسک کرده اند، همانند: «هرکس با پیامبر به مخالفت کند و راهى غیر از راه مومنان پیش گیرد، او را به جهنم افکنیم». بر این اساس، اهل سنت مخالفت با اجماع مومنین را حرام می دانند. در جواب می توان گفت: تبعیت غیر مومنان، همان مخالفت با پیامبر است، و مراد از راه مومنان، اطاعت پیامبر است. حال اگر در مخالفت مومنین، مخالفت با رسول نباشد، یعنى فقدان شرط، و فقدان جزا. همانند مخالفت شیعیان با خلافت ابى بکر، کار حرامى نبوده زیرا به دستور پیامبر(ص) نسبت به خلافت على(ع) عمل کرده است.

آیه 115 سوره «نساء» و مسأله اجماع

آیا آیه 115 سوره «نساء» دلالت بر حجیت اجماع دارد؟

برخی برای حجیت اجماع به آیه 115 سوره نساء استدلال کرده اند و ادعا کرده اند که طبق این آیه هنگامى که مؤمنان راهى را در مسأله اى برگزیدند، همه باید از آن پیروى کنند. ولى حق این است که این آیه هیچگونه ارتباطى با مسأله حجیت اجماع ندارد؛ زیرا در آیه آمده که مخالفت آگاهانه با رسول عاقبت شوم در پی دارد، که این موضوع هیچگونه ارتباطى با مسأله حجیت اجماع فقهى ندارد؛ ضمن اینکه بر اساس ظاهر آیه و شأن نزول آن و برخی روایات، منظور از «سبیل المؤمنین»، راه توحید و اصل اسلام است نه فتاواى فقهى و احکام فرعى.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

الإمام علىٌّ(عليه السلام)

عندَ الإيثارِ على النَّفْسِ تَتَبيّنُ جَواهِرُ الکُرَماءِ

هنگام ايثار است که گوهر بزرگواران آشکار مى شود

ميزان الحکمه، جلد 1، ص 24