معمولا گروهى از مردم لجوج و خودخواه كه قبول دعوت انبياء را مخالف منافع خويش مى بينند، از پذيرش آن سرباز مى زنند و با اين كه بعد از بعثت آنان، موضع گيری مخالفى دارند ولی چنانچه بعثتى صورت نگيرد، ممكن است هزار گونه ادّعا كنند كه اگر پيامبران الهى آمده بودند، ما با آغوش باز از آنها استقبال مى كرديم و چنين و چنان بوديم. به همين دليل يكى از اهداف بعثت پيامبران، اتمام حجّت بر اين گروه و بر همه مخالفان است. اين اتمام حجّت اوّلا عدل الهى را روشن مى سازد و ثانياً زبان دورغگويان پر مدّعا را کوتاه می سازد.

خداوند در قرآن به ستایش بردبارى و ترك غضب سفارش مى كنند، مثلا در آیه 114 سوره توبه، حضرت ابراهیم(ع) را با عنوان «اوّاه حلیم»؛ (دلسوز در هدایت گری و بردبار) می ستاید. حتی زمانی که به او بشارت اسماعیل را می دهد، از ميان تمام صفات برجسته انسان، تنها روى صفت بردبارى اسماعیل تكيه می کند (سوره صافات، آيه 101). همچنین در سوره اعراف، آيه 199 به پیامبر(ص) توصیه می فرماید که در مواجهه با جاهلان بردبار باشد، و ...

امام علی(ع) در بیان شیوه به دست آوردن رأی صحیح می فرماید: «كسى كه از آراء مختلف استقبال كند موارد خطا را خواهد شناخت»، حكما، متكلمان و فقهاى ما همواره در مسائل نظرى با پرداختن به نقل اقوال و دلایل آنها و بررسى ضعف ها و قوت ها، قول برتر را انتخاب مى كنند؛ حتى گاه به بررسی اقوال كسانى می پردازند كه با آنها اختلاف مذهبى دارند. در واقع سخن امام(ع) هشدارى است به افراد متعصب، لجوج و مستبد كه گاه حاضر نيستند حتى سخنان ديگران را بشنوند، و از سویی روشنگر مساله آزادى و سعه صدر در مسائل علمى است.

خداوند در آیات 14 تا 16 سوره اعراف، به نخستین لجوج، یعنی شیطان اشاره می کند. او دارای مقامی والا در بین فرشتگان بود، اما بر اثر تکبر، حقیر و ناچیز گردید. او بجای اینکه درصدد توبه برآید، تصميم گرفت از آدم و فرزندانش انتقام بگيرد و آنها را با وسوسه هاى خود گمراه كند، لذا از خداوند درخواست کرد تا روز رستاخیز به او مهلت دهد. عمر طولانی، نعمت و سرمایه ای است که می توان با آن اشتباهات خود را اصلاح کرد، ولى اين عمر طولانى براى طاغيان، ياغيان و لجوجان، نتيجه معكوس دارد.

خداوند می فرمايد: «بدى را با نيكى دفع كن تا دشمنان سرسخت هم چون دوستان صميمى گردند». البته اینکار (دفع بدی با نیکی) شيوه های مختلفى دارد كه يكى از آنها نرمى و خوش رويى در برابر دشمنان سرسخت است كه در بسيارى از مواقع، آنان را تبدیل به دوستان مهربان مى کند. البته درک اين مرحله از حسن خلق احتياج به سلطه كامل بر نفس دارد و تنها با داشتن خودسازى، سعه صدر كافى و ريشه کن سازی انتقام جويى در وجود خويش می توان چنين كارى را انجام داد.

انسان اگر از فطرت پاك نخستين منحرف شود، بیش از هر چیزی، به جدل روى مى آورد، و با سخنان باطل و تعصب آلودش در برابر حق مى ايستد. خداوند در مورد این افراد می فرمايد: «کسانی که بدون علم یا هدايت پیشوایی آگاه و یا كتابی روشنگر، مجادله می کنند پیرو شیطان اند. این افراد که سبب گمراهى ديگران مى شوند، در دنيا رسوا، و در آخرت گرفتار عذاب خواهند شد».

قرآن در سوره «انبیاء»، درباره شجاعت حضرت ابراهيم(ع) در برابر بت ‏پرستان متعصّب تأكيد مي كند كه اين پيغمبر بزرگ الهى، در مبارزه با بت‏ پرستى در عين تنهايى در برابر انبوه دشمنان خشمگين و خطرناك كمترين سستى به خود راه نداد. در واقع «شجاعت» يكى از فضايل بزرگ پيامبران اولواالعزم بوده است كه در راه خدا كمترين سستى به خود راه ندادند و از ترس اين رذيله بزرگ اخلاقى پاك و مبرّا بودند.

در آیات قرآن، صفت «توکل» از بارزترین صفات انبياء از جمله حضرت نوح(ع) شمرده شده و ايشان همواره در برابر حوادث سخت اعتماد و تکیه گاهشان ذات پاک خدا بوده است. حضرت نوح(ع) در برابر دشمنان قدرتمند و سرسخت ایستادند و بی اعتنایی خویش را به نقشه‏ ها و افكار و بت هاى آنها نشان دادند و به اين وسيله ضربه ‏اى محكم بر آنان وارد ساختند و عامل شجاعت و شهامت ايشان همان ایمان به خدا و توکل بر ذات پاک او بود.

حضرت هود(ع) از سوی قوم بت پرستش تهدید به مرگ می شود، ولی نه تنها به قدرت عظيم مخالفان بت‏ پرست و شرارت هاى آنها اعتنا نمى ‏كند؛ بلكه آنها را تحريك به قيام بر ضدّ خود مى‏ نمايد، تا به آنان ثابت كند قلب و روح او به جاى ديگرى وابسته است و با «توکل» بر ذات پاك او كمترين واهمه ‏اى از توطئه‏ هاى دشمنان ندارد و اين خود نشان مى ‏دهد كه توكّل بر خدا تا چه اندازه به انسان شجاعت و استقامت مى‏ بخشد.

قرآن درباره «توکل» حضرت ابراهیم(ع)، به يكي از مشكل ترين ساعات زندگاني ايشان اشاره كرده مى‏ فرمايد او به خدای خود عرض کرد: «پروردگارا! من بعضى از فرزندانم را در سرزمين بى آب و علفى در كنار خانه‏ اى كه حرم توست [به فرمان تو و با توكّل بر تو] ساكن ساختم تا نماز را بر پا دارند، اكنون تو دل هاى مردم را متوجّه آنها كن و از ثمرات به آنها روزى ده تا شكر تو را بجا آورند».