بصره 75 مطلب

انحصار قرائات قرآن به هفت قرائت

نظر علمای اهل سنت درباره انحصار قرائات قرآن به «قرائات سبع» چیست و چه کسی بنیانگذار این انحصار بوده است؟

مردم در تمامى دوره ها نسبت به قرائت شخصيّت هاى معروف و حفظ و پذيرش همه آنها اهتمام داشتند؛ لذا اجتهاد در انتخاب قرائت، مورد توجه مسلمانان قرار داشت. تا آنکه «ابن مجاهد» ظاهر گردید. وی که پایبند به تقلید از قرائت پیشينیان بود، تمام کوشش خود را برای سدّ باب اجتهاد در قرائت به کار برد. «ابومحمد مكّى بن ابى طالب» مى گويد: «كليه قرائت هاى هفت گانه جزئى از احرف سبعه است؛ اما اشتباه بزرگى است كه كسى تصور كند قرائت هر يك از اين قُرّاء سبعه يكى از احرف سبعه است؛ زیرا لازم می آید، هر قرائتى كه قُرّاء سبعه بدان تمسك نكرده باشند، متروك و مطرود باشد».

«قُرّاء سبعه» و راویان آنها

«قُرّاء سبعه» چه کسانی بودند و در طول تاریخ چه کسانی به ایشان اضافه شدند؟

«قُرّاء سبعه»، قرائت هفت قاری برگزیده است که توسط «ابن مجاهد» انتخاب گردیده اند و هر کدام دو راوی دارند. این قاریان عبارتند از: «ابن عامر»، «ابن کثیر»، «عاصم»، «ابو عمرو»، «حمزه»، «نافع» و «کسائی». از سویی متاخرین سه نفر دیگر بر این هفت نفر افزوده اند به نام های: «خلف»، «یعقوب» و «ابوجعفر». همچنین قرائت چهار قاری دیگر که به قرائت شاذّ معروف بودند نیز بر این ده قاری اضافه شده است: «حسن بصری»، «ابن محیص»، «یزیدی» و «اعمش». در واقع اين چهارده قرائت معروف كه هركدام از طريق دو راوى نقل شده، مجموعا بيست و هشت قرائت را تشكيل مى دهند.

خواهی نشوی رسوا، همرنگ جماعت شو!!

امام علي(ع) براي ابطال طرز تفكّر «هم رنگی با جماعت» به چه استدلالي تمسّك می جوید؟

امام علي(ع) در خطبه 170 نهج البلاغه، به ماجرای گفتگوی خود با نماینده گروهی از مردم بصره اشاره کرده و حقیقت مهمی را یادآوری می کند که توجه به آن بسیاری از مشکلات را حل مي كند. در این گفتگو، امام(ع) با یک مثال روشن، طرز تفکّر «هم رنگ شدن با جماعت» را باطل کرده، می فرماید: «اگر تو به عنوان پیشگام قافله، همراهانت را از محل آب و گیاه مطلع می کردی و آنان به سوى سرزمين هاى بى آب و علف روى مى آوردند، چه می کردی؟ [آیا از آنها جدا نمی شدی و به سوی آب و آبادانی نمی رفتی؟]».

جرائم سنگين اصحاب «جمل» از زبان امام علي(ع)

امام علي(ع) در خطبه 172 نهج البلاغه، به كداميك از جرائم سنگين اصحاب «جمل» اشاره كرده است؟

امام علي(ع) در خطبه 172 «نهج البلاغه»، به طور عمده به سه گناه از جرایم سنگین «اصحاب جمل» اشاره می کند: 1. طلحه و زبیر و یارانشان، زمانی که به سوی بصره حرکت کردند؛ همسران خود را در خانه هایشان نگه داشتند؛ ولی همسر رسول خدا(ص) را مانند کنیزی که برای فروش می برند به دنبال خود کشاندند. (اشاره به استفاده ابزاری از او برای مقاصد خود). 2. بیعت شان با امام(ع) را زیر پا نهاده و در میان سپاه امام(ع) اختلاف انداختند. 3. به فرماندار امام(ع) و خزانه داران بیت المال در بصره حمله کرده و جمع کثیری از مردم را کشتند.

مشكلات تعدّد مصاحف و ماجرای یکسان سازی آنها

متعدد بودن مُصحف ها در صدر اسلام چه مشکلاتی برای جامعه مسلمین بوجود آورده بود و چگونه این مشکل برطرف شد؟

پس از رحلت پيامبر(ص)، صحابه بر حسب دانش و شايستگى خود به جمع آورى آيات و مرتب كردن سوره هاى قرآن پرداختند؛ اما استعداد و توانايىِ آنان در انجام اين كار يكسان نبود. لذا نسخه های جمع آوری شده از نظر روش، ترتيب، قرائت و ... با یکدیگر تفاوت داشت، نهایتا اختلاف در مُصحف ها و قرائت ها، موجب اختلاف در بین مردم گردید. از این رو «حذيفة بن یمان» برای حلّ اين مشكل، از عثمان خواست كه به يكسان نمودن مصاحف و اِلزام نمودنِ مردم به قرائتِ واحد، اقدام كند كه همه اصحاب به جز «عبدالله بن مسعود»، با این اقدام موافقت کردند.

تعداد مُصحف های عثمانی و سرنوشت آنها؟

عثمان چه تعداد نسخه از قرآن جمع آوری کرد و سرنوشت مُصحف ها چه شد؟

مورّخان در تعداد نسخه های عثمانی اختلاف دارند. «ابن ابى داود» تعداد آنها را شش نسخه دانسته، در حالی که «يعقوبى» دو نسخه ديگر را بر اين تعداد اضافه كرده ‌است؛ اما پس از گذشت زمانى طولانى، تغييرات و دگرگونى هايى در اين مُصحف ها به وجود آمد مانند نقطه گذاری، علامت گذاری و در نهایت نوشتن قرآن با خط نسخ زیبای عربی و دیگر خطوط متداول كه اين تغييرات به تدريج مُصحف هاى اوليه را كه در زمان عثمان نوشته شده بود، به دست فراموشى سپرد و رفته رفته اثرى از آنها باقى نماند.

نگاهی به زندگی «عثمان بن حنیف»

«عثمان بن حنیف» که بود؟

«عثمان بن حنيف» از اصحاب بافضیلت پيغمبر اكرم(ص) و از یاران خاص امیرمومنان(ع) بود. در عصر خليفه دوم به موجب تقوا و پرهیزکاری اش، مأمور اندازه گيرى سرزمين هاى خراجى عراق و سپس والى بصره شد. در فتنه جمل بدلیل رد پيشنهاد یاران عايشه برای جنگيدن با امام على(ع)، مورد شکنجه قرار گرفت. سپس به خدمت امام على(ع) آمد و در جنگ جمل همراه آن حضرت بود و تا آخر عمر بر اعتقاد راستین خود ثابت قدم ماند و در دوران حکومت معاويه از دنيا رفت.

نظر امام علی(ع) درباره «حکمیّت»

پاسخ امام علی(عليه السلام) به نامه معاویه درباره حکمیّت چه بود؟

هنگامى كه لشكر شام قرآن ها را بر سر نيزه ها بلند كردند، اميرمؤمنان(ع) فرمود: «اى مردم من سزاوارترين كسى هستم كه به دعوت قرآن پاسخ مى گويم و ليكن معاويه و عمرو بن عاص و ابن ابى معيط و حبيب بن مسلمه و ابن ابى سرح نه دين دارند و نه اهل قرآنند من آنها را بهتر از شما مى شناسم. از كوچكى با آنها بودم و در بزرگسالى نيز با آنها سر و كار داشتم آنها بدترين كودكان و بدترين مردان بودند». از اين عبارت معلوم مى شود كه امام(ع) به اين حكميت ساختگى و دروغين قرآن هرگز راضى نبود.

اقدام امام علي(ع) در مقابلِ «پيمان شكنان بصره»

امام علي(ع) در مقابلِ «پيمان شكنان بصره» كه در صدد تشكيل حكومت بودند چه اقدامي كردند؟

امام علي(ع) در خطبه 169 «نهج البلاغه»، بعد از اینکه مطلع شد ناکثین (پیمان شکنان)، بصره را برای تشکیل حکومت انتخاب کرده اند با بیانی شیوا مردم را برای مقابله با این یاغیان آماده ساختند. ابتدا یادآوری می نمایند که خداوند با فرستادن پیامبر(ص) و کتاب آسمانی راه هدایت را روشن نموده است. سپس هشدار می دهد که در مقابل بدعت هایی که به رنگ حقّ درآمده مراقب باشید و فریب ظواهر دروغین را نخورید؛ از حکومت الهی پیروی کنید وگرنه خداوند آن را از شما خواهد ستاند و به ديگران خواهد سپرد.

هشدار امام علي(ع) به «اصحاب جمل»

امام علي(ع) در خطبه 169 نهج البلاغه، درباره فتنه انگيزي «ناکثین» چه هشداري به «اصحاب جمل» مي دهد؟

امام علي(ع) در خطبه 169 نهج البلاغه، به دنبال فتنه انگیزی اصحاب جمل می فرمایند: «این گروه به علت حسادت و دنیاطلبی بر حکومت من خشم گرفته و به یکدیگر پیوسته اند و می خواهند شرایط را به زمان جاهلیّت برگردانند، و من تا زمانی که كار به جاى خطرناكی نرسد، صبر می کنم؛ اما بدانید اگر آنها به اين افكار سست و فاسد باقى بمانند، نظام جامعه اسلامى از هم گسيخته خواهد شد، و من در چنين شرايطى صبر نخواهم کرد و بايد به فتنه انگيزى آنها پايان داد».

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

قال الصادق (عليه السلام) :

دِرْهَمٌ فِي الْحَجِّ أَفْضَلُ مِنْ أَلْفَيْ أَلْف فِيمَا

يک درهم در راه حجّ هزينه کردن، بهتر و بالاتر از دو ميليون درهم است که در غير حجّ در راه خدا هزينه شود

تهذيب الأحکام: 5/22