بیت المال 63 مطلب

طرح تاريخی «ابويوسف» در حمايت از زندانيان

طرح «ابويوسف» در حمايت از زندانيان چه بود؟

طرح تاريخی «ابويوسف» به پيشنهاد هارون الرشيد، درباره چگونگى رفتار با زندانيان از نظر اسلام و فقه اسلامى تهيه شد. در اين طرح مطالبی درباره تامين تغذيه زندانيان فقير از محل زكات، خوشرفتاري با اسيران مشرك، تهيه لباس تابستانی و زمستانی براي زندانی، دادن مخارج هر زندانی به دست خودش، جلوگيری از به نمايش گذاشتن آنها براي ترحم مردم، تهيه وسايل غسل و كفن براي زندانی فقير فوت شده و اجرای سريع تر حدود و تعزير اسلامی و مجازات خطاكاران در حد مجاز آمده است.

نحوه صحیح رفتار مسئولان با «بيت‌ المال»

در فرهنگ اسلامی نحوه مواجهه مسئولین با «بيت المال» مسلمين چگونه است؟

از ويژگى هاى فرهنگ حاكم بر حكومت اسلامی، دقّت فوق العاده در صرف اموال بيت المال است تا آنجا كه امام على(ع) حاضر نشدند كمترين تبعيضى بين برادر نيازمندش و ديگر مسلمانان قائل شوند و او را با آهن تفتيده ترساندند. اينكه حضرت علی(ع) دستور می دهد نوك قلم ها را تيز كنند، فاصله سطرها را كم كنند و مطالب اضافى را حذف و از پرگويى بپرهيزند همه براي جلوگيري از حيف و ميل بيت المال است و بالاتر و به صورت كلی تر، به فرموده امام صادق(ع) دور انداختن هسته خرما و باقيمانده آب خورده شده هم مصداق اسراف است.

علی(ع) و توبیخ فرماندار منطقه «اردشیر خُرّه»

عکس العمل امام علی(عليه السلام) پس از وصول گزارش تخلّف فراماندار منطقه «اردشیر خُرّه» چه بود؟

به امام علی(ع) خبر دادند كه فرماندار «اردشیر خرّه» اموال بيت المال را بين قبیله اش تقسیم کرده است. حضرت طی نامه ای به او فرمود: «گزارش داده اند، تو غنايمی که با تلاش و خون مسلمانان به دست آمده، در ميان قبيله ات تقسيم مى كنى. اگر این خبر درست باشد، منزلتت را نزد من از دست داده ای. حق خدايت را سبك مشمار و دنيايت را با نابودى دينت سامان مده؛ كه از زيانكارترين افراد خواهى بود. آگاه باش! حق مسلمانانى كه نزد تو هستند با آنهايى كه نزد منند در بيت المال يكسان است و ورود و خروج آن، بايد به نظر من باشد».

دستورات امام علی(ع) به کارگزاران خراج و بیت المال

امام علی(عليه السلام) چه دستوراتی به کارگزاران خراج و بیت المال می دهند؟

امام علی(ع) در تبیین وظایف کارگزاران خراج می فرمایند: «شما خزانه داران رعيّت و وكلاى امّت و سفيران ائمه و پيشوايان هستيد». این سخن امام اشاره به سه مسئوليت مهم آنها دارد. نخست کارگزاران را خازن رعيّت، به معنى حافظ اموال مردم دانسته تا در مصارفش صرف شود. ديگر اينكه آنها وكيلان امّتند تا حقوق مردم را از كسانى كه حق بر ذمه آنهاست به طور كامل بگيرند. سوم اينكه آنها سفيران امامان هستند كه بايد با همان اخلاق و روش پيشوايان با مردم رفتار كنند، بنابراين هم اخذ حقوق مى كنند و هم حفظ آن و هم با اخلاق حسنه با آنان رفتار مى كنند.

دستورات امام علی(ع) به مالک اشتر برای اداره «مصر»

امام علی(عليه السلام) برای اداره «مصر» چه دستوراتی به مالک اشتر داده است؟

ایشان به او نوشتند: «اين دستورى است كه بنده خدا اميرمؤمنان به مالك بن حارث اشتر در فرمانى كه براى او صادر كرده بيان نموده، در آن هنگام كه زمامدارى مصر را به او سپرد تا حقوق بيت المال در آن سرزمين را جمع آورى كند و با دشمنان آنجا جنگ نمايد، به اصلاح اهل آن همت گمارد و به عمران شهرها و روستاهاى آن بپردازد». در اين دستور به امور اقتصادى و مالى، نيروى نظامى و دفاعى كشور اسلام و آمادگى براى دفع هجوم دشمنان و اصلاح امور اجتماعى و فرهنگى و عمران و آبادى بلاد توجه شده است.

فرهنگ اسلامی در جمع آوری «ماليات»

بر اساس فرهنگ اسلامی، در جمع آوری «ماليات» چه آدابی را بايد رعايت كرد؟

امام على(ع) هر گاه كسى را مأمور جمع آوري زكات مى كرد، برنامه و فرمان مبسوطى براى او مى نوشت و به او می فرمود: «با تقوا و احساس مسئوليت در برابر خداوند يكتا و بى همتا حركت كن؛ و در اين راه هيچ مسلمانى را مترسان، و از سرزمين او ناخشنود مگذر، بيش از آنچه حق خداوند در اموال او هست از او نگير، هنگامى كه به آبادى قبيله مى رسى در محلّ آب آن آبادى فرود آى و داخل خانه هايشان مشو و ...».

واکنش امام علی(ع) پس از اطّلاع از تخلّف فرماندارش

عکس العمل امام علی(علیه السلام) پس از اطّلاع از تخلّف فرماندارشان چه بود؟

امام(ع) پس از دریافت گزارشی درباره تخلّف یکی از فرماندارانشان، در نامه اى وی را سرزنش کرده و بازخواست نموده و فرمودند: «كارى از تو به من گزارش داده شده كه اگر انجام داده باشى پروردگارت را به خشم آورده اى و پيشوايت را عصيان كرده اى و امانت خود را به رسوايى كشيده اى. به من خبر داده اند كه تو زمين هاى آباد را ويران كرده اى و آنچه از بيت المال در زير دست تو بوده است را به خيانت برگرفته و خورده اى. بنابراين حساب خويش را براى من بفرست و بدان كه حساب خداوند از حساب مردم سخت تر و برتر است».

شیوه برخورد امام علی(ع) با فرماندار خیانت کار؟

امام علی(ع) چگونه با فرماندار خائنشان برخورد كردند؟

امام علی(ع) در آغاز نامه 41 نهج البلاغه خطاب به یکی از فرمانداران خود که مرتکب تخلّف در بیت المال شده بود می فرماید: «من تو را شريك خود در امانتم (حكومت) قرار دادم و تو را از خواص خود گردانيدم و به تو اعتماد کردم. ولی تو هنگامی که دیدی زمانه بر من سخت گرفته و دشمن جسور شده، با خیانت کاران همراه شدی. گويا جهاد خود را به خاطر خدا انجام ندادى و با اين امت براى غصب دنيايشان نيرنگ به كار مى بردى. آيا از بررسى دقيق حساب روز قيامت نمى ترسى؟ اموال مسلمین را بازگردان، وگرنه تو را با شمشیر مجازات می کنم».

امام علي(ع) و دستور به برگرداندن «بیت المال»

امام علي(عليه السلام) چگونه به فرماندار متخلّف خود، دستور برگرداندن اموال به بیت المال را داد؟

نامه امام علی(ع) در سرزنش يكی از فرماندارانش چنين است: «چگونه آب و غذايى را گوارا مى نوشى و مى خورى در حالى كه مى دانى حرام است. چگونه با اموال يتيمان، مساكين، مؤمنان و مجاهدانى كه خداوند توسط آنان بلاد اسلام را حفظ كرده، كنيزانى مى خرى و زنانى را به همسرى در مى آورى [نمى دانى آميزش با آن كنيزان حرام و نكاح با آن زنان نارواست؟]. از خدا بترس و اموال اين گروه را به آنها بازگردان، اگر به اين دستورم عمل نكنى... با اين شمشيرم كه هيچ كس را با آن نزدم مگر اينكه داخل دوزخ شد، ضربه اى بر تو وارد مى كنم».

نگاهی به زندگی «نعمان بن عجلان»

«نعمان بن عجلان» که بود و سرنوشت او چه شد؟

«نعمان بن عجلان» از صحابه پيامبر(ص) و از بزرگان انصار بود و فردی سخنور و شاعر محسوب مى شد. وي در روز سقيفه شعر بلندى سرود و در آن از امیرالمومنین(ع) حمایت کرد. این سوابق باعث شد تا امام علی(ع)، حكومت بحرين را او بسپارد. امّا متأسفانه از آنجا كه اموال كلان وسوسه انگيز است، به فساد مالی دچار شد و بدلیل بذل و بخشش بيت المال به نزديكان خود، مورد اعتراض مولا واقع شد؛ و وقتی امام(ع) حساب بيت المال را از او مطالبه كرد، چون نمى توانست حساب صحيحى ارائه دهد، به شام گريخت و به معاويه پيوست.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

قالَ رَسُولُ اللّهِ صلّى اللّه عليه و آله :

مرحبا بک يا ابا عبدالله ! يا زين السموات و الارضين.

آفرين بر تو اى ابا عبدالله ! اى زينت آسمان ها و زمين ها!

بحار الانوار 36/204