در عصر «غيبت كبری»، حضرت مهدى(عج) اگر چه تصرف و حكومت ظاهرى بر اوضاع ندارند؛ ولى كارهايي مانند شؤون امامت و رهبرى و زعامت را در حد امكان بر عهده می گيرند و تكاليف اجتماعى را مانند هدايت اشخاص، يارى دادن مؤمنين، حل مسائل مشكل، تعليم معارف، فريادرسى گرفتاران و ... به مقداري كه مقتضى و مصلحت باشد انجام مى دهند.

با اینکه غيبت امام(ع) به جهاتى از ناحيه ما و عملكرد ما می باشد؛ ولی در عصر غيبت هرگز اجرای حدود و دعوت به جهاد تعطيل نمى گردد، بلکه به فقها واگذار شده و امام(ع) نسبت به احكام كلى جنبه نظارتى داشته و حافظ مجموعه شريعت است. آری وجود امام(ع) واسطه فيض الهى و علت غايى خلقت است و کسانی که ظرفیت داشته باشند را به صورت باطنى هدایت می کند.

پيامبر(ص) و ائمه(ع) درباره  فائده امام غائب فرموده اند: شیعیان در دوران غيبت، از امام بهره مى‏ گيرند، همان گونه كه از خورشيد پشت ابرها استفاده مى‏­کنند. در این تشبیه، خورشید دو نوع نور افشانی دارد؛ مستقيم و غير مستقيم. در نور افشانى مستقیم، اشعه های خورشيد به خوبى ديده مى ‏شود ولى در تابش غير مستقيم، ابرها مانع نور مستقیم هستند، اما آثار حیات بخش خورشید اعم از  توليد گرما، رويش و رشد گياهان و... وجود دارد. شیعیان نیز اشعه های معنوى وجود امام را از پشت ابرهاى غيبت دریافت می کنند.

جهان آفرینش به مانند باغ پر طراوت است؛ آنها که در مسیر تکاملند درختان و آنها که به پستى گرائیده اند علف هاى هرزه این باغند. مسلّماً این همه برکات زمین و آسمان، براى آن آفریده نشده است که مشتى فاسد به جان یکدیگر بیفتند و به خوردن یکدیگر مشغول شوند. پیامبر یا امام، سمبل گروه صالحان و نمونه بارز انسان کامل است؛ یعنى، همان گروهى که هدف اصلى آفرینش را تشکیل مى دهند و به همین دلیل وجود او به تنهایى یا در رأس گروه صالحان، توجیه کننده هدف آفرینش است.

با توجه به اينكه ما معتقديم هنوز مجهولات فراوانى داريم كه علم و عقل ما قادر به پرده برداشتن از روى آنها نشده چه مانعى دارد «پنهان بودنِ امام زمان(عج) از نظرها» هم يكى از اسرار افعال الهى باشد كه هنوز علّت آن براى ما روشن نشده است؟! البته پس از اقامه دلايل قطعى بر لزوم وجود امام در هر عصر و زمان و اينكه زمين هرگز از وجود «حجت و نماينده خدا» خالى نيست و اينكه اصل وجود «امام» لطفى از جانب خداست و تصرف او لطف ديگرى مى باشد ديگر كشف اسرار و فلسفه آن ضرورى نيست.

از الطاف وجود امام غایب مي توان به حراست از دين خداوند در سطح كلى؛ تربيت نفوس مستعد؛ بقاي مذهب و بهترين الگو برای پیشرفت بشر اشاره كرد.

اشعّه معنوى نامرئى وجود امام پنهان پشت پرده های غیبت، آثار گوناگونی مانند امیدبخشی به جامعه، پاسداری از آئین الهی، تربیت گروهی آگاه و... دارد. همچنان که بسیاری از آثار مفید و حیات بخش خورشید هنگام ابری بودن هوا، در تابش غیرمستقیم نوری که به زمین می رسد، حفظ می گردد و موجودات زمین فقط از مقدار کمی از آن آثار محو شده توسط ابر محروم می گردند.

شیعیان به خاطر اعتقاد به وجود امام زنده – هر چند از نظرها غایب است – هیچ وقت احساس تنهایی و غربت نمی کنند و انتظار بازگشت او انتظاری سازنده و اثربخش است که همواره شعله امید را در دل های آنها روشن نگه داشته، آنها را به خودسازی و آمادگی برای انقلاب آخرالزمان ترغیب می کند. اعتقاد به مراقبت دائمی امام از پیروانش نزد شیعیان، تاثیر تربیتی بسیار سازنده ای برای آنها دارد.

طی قرنهای مختلف، دین الهی با انحراف های کوته بینانه افراد و افزودن شاخ و برگهاى تازه به آن، چنان اصالت خود را از دست می دهد که گاهى بازشناسى مسائل اصلى مشکل مى گردد و باید در میان مسلمانان کسی باشد که تعالیم فناناپذیر اسلام را برای آیندگان به همان صورت اصیلش نگه دارد و حال که در وحی با خاتمیت پیامبر(ص) بسته شده، پاسداری از دین خدا باید توسط امامی معصوم – حاضر یا غایب – ادامه یابد. سینه و روح بلند امام، صندوق آسیب ناپذیر حفظ اسناد آئین الهى است تا نشانه هاى پروردگار به خاموشى نگراید.

در زمان غیبت رابطه امام و امت کاملا بریده نیست و آنگونه که از روایات اسلامی برمی آید، گروهی از آماده ترین و باتقوا و اخلاص ترین افراد با امام در ارتباط اند و برای انقلاب آخرالزمان و ریشه کن کردن ظلم، آماده می شوند و این روح انقلابی را به نسل های بعد از خود منتقل می کنند.