«ابو جعفر اسكافى» گويد: «همه مردم مى دانند كه على(ع) افتخار پيشگامى به اسلام را داشت... ايشان پيوسته مى فرمود: من اولين كسى هستم كه اسلام آوردم و اين مسأله از هر مشهورى مشهورتر است و ما كسى را در گذشته نيافتيم كه اسلام على(ع) را سبك بشمرد يا بگويد او در حالى اسلام آورد كه كودك خردسالى بود». رواياتى كه على(ع) را اول كسي مي داند كه دعوت پيامبر(ص) را پذيرفت، فضيلتى بى مانند براى آن حضرت در بر دارد كه هيچ كس در آن با او برابرى ندارد و به اين دليل، شايسته ترين فردِ امّت، براى جانشينى پيامبر(ص) بوده است.

مؤمن بايد رحمت خدا را وسيع كند و ديگران را زير پوشش اين رحمت واسعه قرار دهد. جايي كه دعا مستجاب است، دعاها را وسعت دهیم و همه را زير پوشش دعاي خود قرار دهيم. آن ديني كه مي گويد: وقت سحر در نماز شب، عده زيادي را دعا كن، همان دين مي گويد: روز هم به فكر حل كار چهل مؤمن باش. امام سجاد(ع) چنين دعا مي فرمايد: «خدايا بزرگ و كوچك ما، زن و مرد و بچه، روستايي و شهري، دور و نزديك، همه و همه را بيامرز». دعاي امام رضا(ع) نيز چقدر كريمانه است: «خدايا در مشرق و مغرب عالم هر كسي كه اهل ايمان است او را بيامرز».

در فلسفه وصیت می توان گفت:  الف ـ از قانون ارث تنها یک عده از بستگان آن هم روى حساب معینى بهره مند مى شوند، در حالى که شاید عده دیگرى از فامیل، و احیاناً بعضى از دوستان و آشنایان نزدیک، نیاز مبرمى به کمک هاى مالى داشته باشند.  ب - و نیز در مورد بعضى از وارثان، گاه مبلغ ارث پاسخگوى نیاز آنها نیست، جامعیت قوانین اسلام اجازه نمى دهد این خلأها پر نشود.  ج ـ از اینها گذشته، گاه انسان مایل است کارهاى خیرى انجام دهد اما در زمان حیاتش به خاطر نیازهاى مالى خودش موفق به این امر نیست، منطق عقل ایجاب مى کند: او از اموالى که زحمت تحصیل آن را کشیده، براى انجام این کارهاى خیر لااقل براى بعد از مرگش محروم نماند.
مجموع این امور، موجب شده است: قانون وصیت در اسلام تشریع گردد و آن را با جمله «حَقّاً عَلَى الْمُتَّقینَ» تأکید فرموده است. البته وصیت منحصر به موارد فوق نیست، بلکه انسان باید وضع دیون خود، اماناتى که به او سپرده شده و مانند آن را در وصیت مشخص کند، به گونه اى که هیچ امر مبهمى در حقوق مردم یا حقوق الهى که بر عهده او است وجود نداشته باشد.

پیامبر(ص) در سال سوّم بعثت، بستگان نزدیکش را در خانه جمع کرد و بعد از صرف غذا و بیان دعوت الهی خود فرمود: «کدام یک از شما مرا یارى خواهد کرد تا برادر من و وصىّ و جانشین من باشد؟» از میان جمع هیچ کس تمایلى به این امر نشان نداد جز على(ع) که از همه کوچک تر بود برخاست و عرض کرد: «اى رسول خدا! من در این راه یار و یاور توأم»، پیامبر(ص) دست برگردن على(ع) نهاد و فرمود: «این برادر و وصى و جانشین من در میان شماست، سخن او را بشنوید و فرمانش را اطاعت کنید».

پیامبر(ص) در سال سوم بعثت مأمور به دعوت علنی شد. ایشان بستگان نزدیکش را به خانه «ابوطالب» دعوت کرد، آنها در آن روز، حدود چهل نفر بودند، هنگامى که پیامبر(ص) مى خواست وظیفه خود را ابلاغ کند، «ابولهب» با گفته هاى خود زمینه را از میان برد، لذا فرداى همان روز پیامبر(ص) آنها را دوباره به غذا دعوت نموده و پیام الهی را ابلاغ نمود و در آن مجلس فرمود: هر کس ایمان آورد برادر، وصی و خلیفه بعد از من خواهد بود. ولی جز امیرالمومنین(ع) کسی نپذیرفت.

یکی از حقوقی که انسان باید رعایت کند حق همسایگی است که در روایات و قرآن به آن زیاد سفارش شده است. پیامبر(ص) می فرماید: «جبرئیل آنقدر مرا به رعایت حق همسایه سفارش کرد که گمان کردم از هم ارث می برند». بنابراین کسي که مومن است همسایه اش را اذیت نمی کند و در تمام غمها و شادی های زندگی همراه اوست و در رفع مشکلاتش تلاش می کند و اگر از طرف همسایه اذیت شد صبر می کند؛ زیرا می داند این صبر غضب الهی را خاموش می کند.

با توجه به آیه 135 سوره «نساء» در مورد شهادت دادن، باید همه ملاحظات را کنار گذاشت و فقط به خاطر خدا شهادت به حق داد، اگر چه به زیان شخص، یا پدر و مادر و یا نزدیکان او تمام شود، مؤمن واقعى کسى است که در برابر حق و عدالت، هیچگونه ملاحظه اى نداشته باشد و حتى منافع خویش و بستگان خویش را به خاطر اجراى آن نادیده بگیرد. چرا که خداوند نسبت به حال آنها آگاه تر است.

امام علی(ع) در آخرین فرازهای خطبه 23 نهج البلاغه، توصیه به کمک به خویشاوندان می نماید، آن گاه در ادامه می فرماید: اگر انسان از کمک به خویشان، خودداری کند، یک دست را از آن ها بازداشته، اما دست های زیادی ازکمک به او بازداشته می شود. حضرت در ادامه به این نکته اشاره می نماید که: تواضع و محبّت نسبت به بستگان، دوستی آن ها را دائمی خواهد کرد.

امام علی(ع) در خطبه 23 نهج البلاغه به تشویق ثروتمندان براى کمک به بستگان و خویشاوندان و نیازمندان پرداخته و دلیل آن را به این صورت بیان می دارد که: آن ها در روزهای سخت، بزرگ ترین گروهی هستند که از شما حمایت می کنند و به شما از همه مهربانترند. در ادامه خطبه، امام(ع) به فائده دیگری برای انفاق به مردم اشاره می نماید و آن نام نیکی است که از انسان به یادگار می ماند. 

پس از گذشت سه سال از بعثت پیامبر اسلام (ص)، با نزول آیه 214 سوره شعراء: «و اَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْاَقْرَبِينَ»، موظف شد آشكارا مردم را به اسلام دعوت كند. رسول اسلام با اعلام آشكاراى دعوت خود، بر بالاى كوه صفا و دعوت به مهمانى بستگان خود كارش را شروع كرد و تا اين روز جمعيت مسلمان بسيار اندك و انگشت شمار بود، و در دو جلسه مهمانى كه ترتيب داد اولى را ابولهب مهلت نداد پيامبر سخن بگويد و دومى را پس از شنيدن سخنانش خنده اى كردند و رو به ابوطالب گفتند: «به تو فرمان داد كه از پسرت بشنوى و اطاعت كنى».