امام علی(ع) در عهدنامه مالک اشتر، جامعه را به هفت طبقه تقسیم کرده و مقاصد آنها و ارتباطات و تاثیرات شان بر یکدیگر را بیان می فرمایند. ایشان در ادامه می نویسند: «خداوند در آفرينش خود براى هر يك از اين طبقات، وسعتى قرار داده و حكومت نیز وظيفه دارد كه به همه آنها كمك كند تا به مقاصد خويش برسند». سپس سه شرط اساسی براى موفقيت والى در انجام وظيفه در برابر گروه هاى اجتماعى ذكر فرموده است: 1. تلاش و كوشش در اين راه. 2. يارى جستن از خدا. 3. آماده بودن براى تحمل مشكلاتى كه در اين راه هست.

امام علی(ع) در تبیین وظایف کارگزاران خراج می فرمایند: «شما خزانه داران رعيّت و وكلاى امّت و سفيران ائمه و پيشوايان هستيد». این سخن امام اشاره به سه مسئوليت مهم آنها دارد. نخست کارگزاران را خازن رعيّت، به معنى حافظ اموال مردم دانسته تا در مصارفش صرف شود. ديگر اينكه آنها وكيلان امّتند تا حقوق مردم را از كسانى كه حق بر ذمه آنهاست به طور كامل بگيرند. سوم اينكه آنها سفيران امامان هستند كه بايد با همان اخلاق و روش پيشوايان با مردم رفتار كنند، بنابراين هم اخذ حقوق مى كنند و هم حفظ آن و هم با اخلاق حسنه با آنان رفتار مى كنند.

معاویه در زمان امام حسن(ع) به «زیاد بن عبید» مى نویسد : «همانا هر درختى به ریشه خود متّصل است و از آن نشأت مى گیرد، ولى تو مادر ندارى بلکه پدر هم ندارى. تو همانى که به او گفته مى شود: دیروز برده بوده و امروز امیر گشته. وقتى نامه ام بدستت رسید مردم را به اطاعت و بیعت بکشان، که اگر چنین کنى خونت را حفظ کرده اى، و گرنه تو را با اندک پر زدنى به سرعت خواهم گرفت. سوگند مى خورم و آن را نخواهم شکست که تو را با نهایتِ خوارى و با پاى پیاده و برهنه از فارس تا شام خواهم کشاند و به عنوان بَرده خواهم فروخت».

علي(ع) به نمایندگی از مردم با عثمان گفتگو کرد و عثمان در جواب امام گفت: با مردم گفتگو کن و برايم مهلت بگير تا از ستمى که بر آنان رفته، به درآيم و هر يک از کارگزارانم را که مسلمانان نمى پسنديد، برکنار نمايم و ... اما مروان بن حکم او را از تصميمش باز داشت و گفت: مردم بر تو گستاخ مى شوند. پس، هيچ يک از آنان را برکنار مکن. لذا مردم نيز گناهان بزرگ عثمان را ناديده نگرفتند و بدترين دشنامها به او دادند و هيچ يک از صحابه نيز مانع دشنام نسبت به او نمى‏ شدند.

پس از قیام مردم، عثمان به دنبال معاویة، عبد الله بن سعد، سعید بن عاص، عمرو بن عاص و عبدالله بن عامر  فرستاد تا درباره کار خود با آنان مشورت کند. چون گرد آمدند، به آنان گفت: شما ناصحان و مورد اطمینان من هستید. نظر شما درباره برخورد با مردم چیست؟ برخی مثل معاویه، عبد الله بن عامر و سعید بن عاص او را به جهاد و مقاومت تشویق کردند برخی مثل عمرو عاص هم او را به اعتدال در رفتار توصیه کردند. در نهایت عثمان آنها را به سخت گرفتن در برابر مخالفان مأمور کرد.

امام علی(ع) در نهج البلاغه به وظيفه سنگين زمامداران و حاكمان كشورهاى اسلامى اشاره مى كند كه نبايد به سراغ غذاهاى لذيذ و لباس هاى فاخر بروند در حالى كه مى دانند يا احتمال مى دهند در گوشه و كنار، افرادى گرسنه و برهنه هستند. امام(ع) در ادامه مى فرمايد: «آيا من با شكمى سير بخوابم در حالى كه در اطراف من شكم هاى گرسنه و جگرهاى تشنه باشد؟ آيا من به همين قناعت كنم كه گفته شود من امير مؤمنانم؛ امّا با آنها در سختى هاى روزگار شركت نكنم و اسوه و مقتدايشان در ناگوارى هاى زندگى نباشم؟».

شرائط بحرانى دوران عباسيان، ائمه(ع) را واداشت تا براى برقرارى ارتباط با پيروان خود، شبكه ارتباطى وكالت ایجاد کنند و با تعيين نمايندگان و كارگزاران در مناطق مختلف و جمع آورى خمس، زكات، نذور و هدايا و تحويل آن به امام، پاسخ های امام به سؤالات و مشكلات فقهى و عقيدتى و سیاسی شيعيان را، به ایشان برسانند.