اوصاف «عزيز» و «حكيم» اشاره به علم و قدرت بى انتهاي خداوند دارد و غالباً در آياتى با موضوع تشريع احكام و بعثت انبياء و نزول قرآن آمده اند. خدا در تشريع قوانين و نزول قرآن، نياز انسان ها را بيان كرده است؛ چرا كه هم حكيم است و هم قدرت آن را دارد. گاه ذكر اين دو وصف براى اميد دادن به مؤمنان است، تا بدانند در حوادث و در برابر دشمنان تنها نيستند. لذا به حكم عزّتش كه مانعى در برابر اراده او نيست و به حكم حكيم بودنش كه از اسرار هستى و مصلحت و مفسده كارها باخبر است، بهترين نظام را برپا كرده است.

از نظر قرآن «جهل» عامل تقليد كوركورانه است. با نگاهی به آیات سوره «انبیاء» و ماجرای مواجه ابراهیم(ع) با بت پرستان قوم خود، می توان نتیجه گرفت افراد عالم و آگاه داراى استقلال فكرى هستند و استقلال فكرى به آنها اجازه تقليد كوكورانه نمى دهد؛ اين جاهلان اند كه همواره وابسته به اين و آن مى شوند و كوركورانه دنبال هر برنامه اى راه مى افتند.

حضرت یوسف(ع) به عنوان یک انسان امین و آگاه، عهده دار این منصب شد تا بیت المال را به نفع مردم حفظ کند و با توجه به خشکسالی که در پیش بود، فرصت خوبی بود که از محرومان دفاع کند، و قبول پست و مقام از سوى ظالم، در صورتى که منافع آن بیشتر از زیان آن باشد حرام نیست بلکه گاهی واجب هم می باشد. روایت امام صادق(ع) که فرمود: «کَفّارَةُ عَمَلِ السُّلطانِ قَضاءُ حَوائِجِ الاخْوانِ» نیز اشاره به همین مسأله است.

براى پى بردن به عيوب خويش چهار راه وجود دارد؛ نخست: به سراغ استادى برویم كه آگاه از عيوب نفس است. دوم: دوست راستگوى آگاه و با ايمانى جستجو كنیم و او را مراقب خويش سازیم تا احوال و افعال ما را مورد بررسى دقيق قرار دهد. طريق سوم: انسان عيوبش را از زبان دشمنانش بشنود. چهارم: انسان با مردم معاشرت كند، آنچه را از صفات آنها نكوهيده مى بيند در مورد خودش نيز بررسى كند.

از جمله درسهایی که از آن دو معلّم بزرگ اخلاق می توان فرا گرفت این است که: 1- پيدا كردن رهبرى آگاه و فرزانه، و بهره گيرى از علم و اخلاق او اهمّيّت بسیاری دارد. 2 ـ در كارها نبايد عجله كرد، چرا كه بسيارى از امور، نياز به فرصت مناسب دارد. 3 ـ حوادثى كه در اطراف ما رخ مى دهد ممكن است چهره اى در ظاهر و چهره اى در باطن داشته باشند؛ هرگز نبايد عجولانه قضاوت نمود. 4 ـ شكستن پيمانهاى معنوى بطور مكرّر، ممكن است انسان را براى هميشه از فوائد و بركاتى محروم سازد! و... .