تاريخ آيينه ای براى نشان دادن بسيارى از واقعيّات است؛ و با اینکه هميشه دست هاى آلوده براى دگرگون ساختن چهره اين آيينه شفّاف مشغول فعاليت بوده است، ولی هنوز هم تاريخ در جهات زيادى به عنوان يك منبع معرفت و شناخت قابل قبول است؛ چرا كه تاريخ نيز مانند هر خبر ديگرى داراى متواتر و موثق و ضعيف و مجهول است. از اين گذشته دو بخش از تاريخ است كه از هرگونه دستبرد محفوظ است: تاريخى كه به صورت آثار خارجى و تكوينى در جهان باقيمانده و از آن بالاتر، تاريخی كه از طريق وحى به ما مى رسد.

واژه «اُمّى» درباره پیامبر(ص)، می تواند اشاره به سه مفهوم باشد: «درس نخوانده»، «از ميان امت برخاسته» و «در شهر مكه تولد يافته».

این قانون کلّى الهى، و ناموس تخلّف ناپذیر آفرینش است که در هر عصر و زمانى مصداقى دارد، قیام پیامبر(ص) و پیروزیش بر شرک و بت پرستى و همچنین قیام مهدى(ع) بر ستمگران و جباران جهان، از  مصادیق روشن این قانون عمومى است. همین قانون الهى است که رهروان راه حق را در برابر مشکلات، امیدوار، نیرومند، قوى و پر استقامت مى دارد و به ما در همه تلاشهاى اسلامى مان نشاط و نیرو مى بخشد.

در آغاز سوره فجر، سوگندهایی آمده و مقدمه اى است براى تهدید جباران به عذاب الهى؛ سپس به بعضى از اقوام طغیانگر مانند قوم «عاد»، «ثمود» و «فرعون» و انتقام شدید خداوند از آنان اشاره شده؛ در ادامه اشاره مختصرى به آزمایش انسان دارد، و کوتاهى او را در اعمال خیر به باد انتقاد مى گیرد؛ و در پایان، مسأله «معاد» مطرح شده است.