«قرآن» يك واژه عربى اصيل است و ريشه اشتقاق آن از ماده «قرأ» به معناى خواندن گرفته شده است. همزه «قرأ» در اصل واو بوده و از ماده «قرو» به معناى گردآورى می باشد؛ زيرا قارى ـ هنگام قرائت ـ كلمات و حروف را گرد هم مى آورد. از سویی «ابوالفتوح رازى» در مقدمه تفسير خود 43 نام براى قرآن آورده كه بيشتر جنبه وصفى دارد. «قاضى عزيزى» نيز 55 نام و عنوان براى قرآن ذكر كرده و طبرسى در «مجمع البيان» نيز به نام هاى قرآن، فرقان، كتاب و ذكر اشاره كرده است.

در اولین آیه سوره «فرقان» مى خوانیم: «پر برکت و زوال ناپذیر است خدائى که «فرقان» را بر بنده اش نازل کرد، تا جهانیان را انذار کند». جالب این که: مبارک بودن ذات پروردگار، به وسیله نزول فرقان، یعنى قرآنى که جدا کننده حق از باطل است معرفى شده، و این نشان مى دهد که: برترین خیر و برکت آن است که :انسان وسیله اى براى شناخت حق از باطل در دست داشته باشد! قرآن مجید برترین وسیله شناخت حق از باطل، در تمام نظام حیات بشر است.

آیات 27 تا 29 سوره فرقان درباره یکی از مشرکان به نام «عقبه» نازل شد که به خاطر اینکه پیامبر(ص) در مهمانی او شرکت کند شهادتین را بر زبان جاری کرد، اما دوستش «أُبَىّ» او را، با این که اسلام را پذیرفته بود، مجبور کرد از اسلام برگردد و به پیامبر توهین کند و سرانجام در صف کفار جنگ بدر کشته شد و اُبَىّ هم در جنگ احد به درک واصل شد.

آیه 54 سوره فرقان درباره پیامبر(ص) و على(ع) نازل شده؛ چرا که پیامبر(ص) دخترش فاطمه(س) را به همسرى على(ع) در آورد و به این ترتیب على(ع) هم پسر عموى پیامبر(ص) و هم همسر دخترش بود، و این است معنى «نسباً و صهراً».

این سوره، در حقیقت از سه بخش تشکیل مى شود: 1- طرح بهانه جوئی های مشرکان و پاسخ آن و بیم دادن آن ها از عذاب الهی و بیان سرگذشت اقوام پیشین که همگی هلاک شدند. 2- بیان قسمتى از دلائل توحید و نشانه هاى عظمت خداوند در جهان آفرینش. 3- بیان فشرده ولی بسیار جامع و جالبى از صفات مؤمنان راستین و خالص.

محشور شدن در صف مؤمنان به رستاخیز و عذاب نشدن و ورود به بهشت، بدون محاسبه از فضیلت های تلاوت سوره فرقان می باشد که در روایات به آن اشاره شده است.

روزى پیامبر(ص)  در کنار خانه خدا نشسته بود، «عبداللّه بن ابى امیه مخزومى» در برابر او قرار گرفته و به بهانه این که خداوند انسانی که غذا می خورد و در بازارها راه می رود را رسول خود قرار داده، به حضرت اعتراض کرد؛ آیات 7 تا 10 سوره فرقان نازل شد و به بهانه گیرى هاى آنها پاسخ داد.

وقتی پیامبر(ص) پیشنهاد مقام و ثروت مشرکان را نپذیرفت، به بهانه جوئى پرداخته گفتند: تو چگونه فرستاده خدا هستى؟ با این که غذا مى خورى و در بازارها توقف مى کنى؟(نه مانند فرشتگانی و نه همچون پادشاهان)؛ آیه 20 سوره فرقان، نازل شد و این حقیقت را روشن ساخت که روش پیامبراسلام(ص)، روش همه پیامبران پیشین است.