در بعضى تواريخ آمده كه لقمان غلامى سياه از مردم سودان مصر بود و با وجود چهره نازيبا دلى روشن و روحى مصفّا داشت. او از همان آغاز به راستى سخن مى گفت و امانت را به خيانت نمى آلود و در امورى كه مربوط به او نبود دخالت نمى كرد. بعضى از مفسّران احتمال نبوّت او را داده اند اما هيچ دليلى بر نبوتش وجود ندارد؛ بلكه شواهد روشنى بر ضدّ آن داريم. نكته ى قابل عبرت اين است كه انسان مى تواند به جائى برسد كه كلامش در كنار كلمات الهى قرار بگيرد اگرچه پيامبر هم نباشد.
مبارک، غلام اسماعیل بن جعفر(ع) و مربّى محمد بن اسماعیل بود که پس از مرگ اسماعیل، طرح امامت محمد را پایه ریزى کرد. محمد در زمان رحلت امام صادق(ع) کمى بزرگتر از امام کاظم(ع) بود. مبارکیه می گفتند: امام صادق(ع) نصّ بر امامت اسماعیل نموده و چون اسماعیل قبل از پدرش از دنیا رفته است، حق امامت براى فرزندش محمد محفوظ است زیرا بعد از امام حسن و حسین(ع)، از برادر به برادر منتقل نمى شود و وراثتى است.
«جَوْن» غلام سياهى بود كه على(ع) او را خريدارى كرده و به ابوذر غفارى بخشيده بود. او در ربذه ـ تبعيدگاه ابوذر ـ همراه ابوذر بود و پس از شهادت ابوذر در سال 32 هجرى به مدينه بازگشت و در خدمت اميرمؤمنان على(ع) و سپس امام حسن مجتبى(ع) و پس از آن در خدمت امام حسين(ع) بود. او به همراه امام از مدينه به مكه و از آنجا به كربلا آمد. وقتی امام حسین(ع) در روز عاشورا به وى فرمود: «تو آزادی، ...خود را در راه ما گرفتار مكن». خود را به پاهاى حضرت انداخت و تقاضای رفتن به میدان کرد.
قال ابي عبدالله (عليه السلام)
مَنْ مَاتَ فِي طَرِيقِ مَکَّةَ ذَاهِباً أَوْ جَائِياً أَمِنَ مِنَ الْفَزَعِ الاَْکْبَرِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ.
کسى که در راه رفتن يا بازگشتن از مکه بدرود حيات گويد، از ترس و هراس روز قيامت ايمن گردد.
تهذيب الاحکام: 5/23/68