اصولاً «عشق و علاقه» تأثير مهمي در سعي و تلاش انسان براي رسيدن به اهداف مورد نظر دارد. گاه استدلال عقلى انگيزه انسان براى انجام كارى مى‌شود و گاه عشق و محبّت او را وادار به كارى مى‌كند. اين دو انگيزه يكسان نيستند؛ برنامه‌هاى دينى نيز بر عشق و محبّت استوار شده و راه سخت برهان منطقى و استدلال‌هاى عقلى به كناري رفته تا آدمى بتواند زودتر به سر منزل مقصود برسد.

امام علی(ع) در خطبه ای شیطان را سرچشمه بسیاری از مشکلات دانسته و می فرماید: «شيطان راههاى انحرافى را آسان جلوه داده و مى خواهد رشته هاى محكم دين شما را بگشايد و به جاى اتحاد، با تفرقه فتنه برپا سازد». در واقع شيطان بيراهه هاى خطرناك را شاه راه مستقيم جلوه داده، و با روش تساهل و تسامح، مسیر اطاعت الهى را مشكل و خشن می نماید و در هر قدم او را به ترك قوانین و پيمانهاى الهی وادار ساخته و او را بى تفاوت می گرداند.

آن چه در قرآن و روايات اسلامی در مورد ضرورت وجود «حجت الهي» در هر عصر و زمان آمده با دليل عقلى نيز ثابت مي‌شود؛ زيرا بر طبق «برهان لطف» كسى كه انسان را براى سعادت و تكامل آفريده و تكاليفى بر دوش او گذاشته، لازم است مقدمات هدايت و وسائل كافى براى رسيدن به آن هدف را در اختيار او بگذارد و اگر چنين نكند نقض غرض كرده است و خداوند حكيم چنين كارى نمى كند.