حد شرعی 4 مطلب

روایاتی که میزان «تعزیر» را کمتر از حد شرعی می داند

آیا روایاتی داریم که میزان «تعزیر» را کمتر از حد شرعی دانسته باشد؟

گروهی از روایات میزان تعزیر را کمتر از حد شرعی می دانند. مانند روایت حمّاد بن عثمان که از امام صادق(ع) در مورد مقدار تعزير سؤال کرد و امام در پاسخ فرمود: «تعزير كمتر از حدّ شرعى است». حمّاد مى گويد: عرض كردم: يعنى كمتر از هشتاد ضربه؟ امام فرمود: «نه، بلكه كمتر از چهل تازيانه، كه حدّ شرعى بردگان است». عرض كردم: مقدار دقيق آن چيست؟ امام فرمود: «به مقدارى كه حاكم شرع با توجّه به قدرت بدنى مجرم و نوع جرم، مشخّص كند».

کمّیّت «تعزیر» و آراء فقها درباره آن

کمّیّت و مقدار «تعزیر» چگونه مشخص می گردد و فقها در این مورد چه نظراتی ارائه داده اند؟

در مورد مقدار «تعزير» ده قول وجود دارد، كه هر كدام ويژگى خاصّى دارد. برخى فقها بين بردگان و غير آنان تفاوت قائل شده اند؛ برخى ديگر فقط از ناحيه حداكثر آن را مقيّد نموده، ولى در ناحيه قلّت قيدى به آن نزده اند؛ برخى از هيچ سو آن را مقيّد ننموده و حاكم شرع را مختار على الاطلاق دانسته اند؛ و گروهی آن را از هر دو جهت مقيّد نموده اند؛ و بالاخره عدّه اى نوع جرم را با حدود شرعى سنجيده و بر اساس آن مقدار تعزير را بيان نموده اند.

دیدگاه «شیخ طوسی(ره)» درباره تعزیر

«شیخ طوسی(رحمه الله)» چه تعریفی برای تعزیر ارائه داده است؟

ایشان معتقد است که هر كس مرتكب گناهى شود كه حدّ شرعى ندارد «تعزير» مى گردد؛ مثل اين كه سارقى مالى را كه به حدّ نصاب مى رسد از خارج حرز سرقت كند. يا مال كمتر از نصاب را از داخل حرز بدزدد. يا مرد و زن بيگانه اى برهنه در رختخوابى بخوابند هر چند آميزش نكنند. يا او را ببوسد و ... در تمام اين موارد حاكم شرع مجرم را تعزير مى كند که البتّه تعزير كمتر از حدّ شرعى است.

منشاء اختصاص «تعزیر» به تازیانه

چه دلائلی باعث شده برخی فقها «تعزیر» را منحصر در تازیانه بدانند؟

تعبيرات و كلماتى در فتاواى فقها يافت مى شود كه در بدو نظر تعزيرات را اختصاص به شلاّق مى دهد، يا تصريح در اين مطلب دارد. اين تعبيرات از برخى روايات نشأت گرفته كه مى توان روايات مزبور را در سه گروه خلاصه كرد: 1- رواياتى كه تعزير را كمتر از حد مى داند. 2- رواياتى كه عدد خاصّى معيّن كرده است. 3- رواياتى كه از تعزير به كلماتى مانند «ضرب»، «جلد» و «سوط» تعبير كرده است.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

قال علي (عليه السلام):

جَعَلَهُ سُبْحَانَهُ عَلامَةً لِتَوَاضُعِهِمْ لِعَظَمَتِهِ وَاِذعانَهُمْ لِعِزَّتِهِ

خداوند حجّ را نشانه قرار داد تا بندگان در برابر عظمت او فروتنى نموده، به عزّت و بزرگوارى پروردگار اعتراف کنند

نهج البلاغه، خ1