«انتظار» در ابعاد گوناگونِ حيات انسانى، آثاری ژرف مى گذارد ولی بيشترين اثرگذارى آن در بُعد تعهدها و مسئوليت هاى اجتماعى و احساس ديگرخواهى و انسان دوستى عينيت مى يابد؛ زيرا كه در مفهوم انتظار، انسان گرايى نهفته است. انسان منتظر، پيوندى ناگسستنى با هدف ها و آرمان هاى امام منتظر و موعود خود دارد و در آن راستا گام بر مى دارد و همسان و همسو با آن اهداف و آرمان ها حركت مى كند و همه جهت گيرى ها و گرايش ها و گزينش هايش در آن چارچوب قرار مى گيرد.

از منظر قرآن جنک دارای اهدافی است؛ همانند: دفع هجوم دشمنان، که همان جهاد دفاعی است و قرآن در این باره می فرماید: «در راه خدا، با کسانی که با شما می جنگند، نبرد کنید». هم چنین از دیگر اهداف جنگ، دفاع از مستضعفان و مظلومان است و می فرماید: «چرا در راه خدا، و مردان و زنان و کودکانی که[به دست ستمگران] تضعیف شده اند، پیکار نمی کنید؟!». از سویی جنگ با پیمان شکنان را از دیگر اهداف جنگ دانسته و می فرماید: «آیا با گروهی که پیمان های خود را شکستند و تصمیم به اخراج پیامبر گرفتند، پیکار نمی کنید؟!» و ...

قاضى ابوبکر باقلانى در پاسخ این پرسش که هدف از نصب امام چیست؟ مى گوید: فرماندهى سپاه، پاسدارى از مرزها، سرکوبى ستمگران، حمایت از مظلومان، اقامه حدود، تقسیم سرمایه هاى عمومى میان مسلمانان و هزینه کردن آن در امورى مانند جهاد با دشمنان، امورى است که هدف از نصب امام را تشکیل مى دهد و به عنوان وظایف و مسؤولیت هاى او به شمار مى آید.

بسیج در حقیقت بروز یک وظیفه دینی و ملی یک ملت برای دفاع از کیان خود است و از «ضرورت دفاع» سرچشمه می گیرد. «جهاد دفاعی» و «جهاد برای حمایت از مظلومان» بر همه مسلمانان در برابر هجوم دشمنان به كشورهاى اسلامى و مرزهاى آن واجب است. صدر اسلام نیز که پیامبر خدا(ص) سپاه منظم و حرفه ای نداشت، دفاع یک وظیفه همگانی بود و مردم در زمان جنگ برای دفاع از کیان اسلامی بسیج می شدند.

امام علی(ع) برخی از یاران خود را مورد سرزنش قرار داده و می فرماید: «نه اموال خود را در راه آن كس كه به شما داده، بذل كرديد و نه جانها را در راه كسى كه آنها را آفريده، به خطر افكنديد». گویا زمان اين سخنان پس از جنگ صفين بوده كه گروهى از مردم حاضر نشدند در دفاع از حق جان و مال خود را به خطر بیفکنند.

اسلام در جنگ اهدافی را دنبال می کند که با فطرت انسان هماهنگ است و منابع اسلامی اهدافی را برای جنگ ترسیم می کنند. نخستین هدف، دفاع از کیان اسلام و مسلمین است. دومین هدف جنگ، حمایت از مظلومان است. پیامبر(ص) می فرماید: «كسى كه حق مظلوم را از ظالم بگيرد در بهشت با من خواهد بود». همچنین پایان دادن به درگیری های کشورهای اسلامی و خاموش کردن آتش فتنه از دیگر اهداف جنگ می باشد.

اصل«زندگى مسالمت آمیز» درصورتی امکان پذیر است که ظالم و استعمارگری در جامعه نباشد، اما با وجود این همه ظلم و استبداد در جهان امروز، دو اصل مهم«تولی» به معنی دوست داشتن دوستان خدا و حامیان عدالت، و«تبری» به معنی بیزاری از ستمگران و دشمنان خدا، اهمیت بسیاری دارد و باعث می شود طرفداران عدالت، علیه ستمگران متحد شوند و ظلم از جامعه ریشه کن شود.

حضرت یوسف(ع) به عنوان یک انسان امین و آگاه، عهده دار این منصب شد تا بیت المال را به نفع مردم حفظ کند و با توجه به خشکسالی که در پیش بود، فرصت خوبی بود که از محرومان دفاع کند، و قبول پست و مقام از سوى ظالم، در صورتى که منافع آن بیشتر از زیان آن باشد حرام نیست بلکه گاهی واجب هم می باشد. روایت امام صادق(ع) که فرمود: «کَفّارَةُ عَمَلِ السُّلطانِ قَضاءُ حَوائِجِ الاخْوانِ» نیز اشاره به همین مسأله است.

این مسأله که حکومت اسلامى باید مدافع مظلومان و یار و یاور آنها باشد و در برابر هجوم ستمگران از آنان حمایت و دفاع کند، در عبارات متعددى از نهج البلاغه منعکس است. امام علی(ع) اصولا فلسفه حکومت را قیام در برابر ستمگران و یاری ستمدیدگان می داند و در آخرین وصایا در بستر شهادت نیز به فرزندانش تأکید مى کند که همواره دشمن ظالمان و یاور مظلومان باشند. ایشان از قول پیغمبر(ص) مى فرمود: «امّتى که حقّ ضعیفان را از زورمندان با صراحت نگیرد، هرگز پاک نمى شود و روى سعادت را نمى بیند».