ابونعیم اصفهانى در فضائل الصحابه، به طور مرفوع، نقل مى کند که پیامبر(ص) فرمود: «هر کس نگریستن به دانش آدم، و فهم نوح، و دوستى ناب ابراهیم با خدا، او را شادمان مى کند، به على بن ابى طالب(ع) بنگرد».

اولا: برخی از لغت شناسان تفاوتی در معنای ولایت چه با فتح واو و چه با کسر آن نمی نهند. ثانیا: متبادر به ذهن از واژه ولی همان معنای سرپرستی است. ثالثا: روایاتی که شان نزول آنرا درباره امیرالمومنین می دانند تعلق گرفتن آن را به عموم مسلمین رد می کند. رابعا: می تواند ولایت به معنای سرپرستی باشد نه لزوما نصرت و یاری. خامسا: حصر در آیه بخوبى نشان مى دهد که ولایت به معناى دوستى نیست زیرا دوستى مؤمنان منحصر به مؤمنانى که در حال رکوع زکات مى دهند نیست.

علم و تجربه بيان مي دارد؛ بعد از اراده انسان موثرترين عامل بر شخصيت، افکار و صفات اخلاقى دوستان و معاشرانند. روايات اسلامي آنها را معرف ماهيت ديني انسان مي دانند و آيات 27 و 29 سوره«فرقان» نشان مى دهد انساني که تا مرز سعادت پيش رفته چگونه با وسوسه دوست بد به قهقرا و سرنوشتى مرگبار بر مي گردد و فرياد«يا وَيْلَتى» از وي بلند مي شود.

دو نفر از مشرکان اظهار اسلام کردند و سپس به منافقان پیوستند. بعضى از مسلمانان با این دو نفر اظهار دوستى مى کردند. آیات فوق نازل شد و از این کار نهی کرد. در آیه دوم نیز مسلمانان را از دوستی با برخی یهود و نصاری که اذان و نماز را مسخره می کنند برحذر داشته.

خداوند متعال در قرآن مى فرماید: اى رسول ما به امت بگو من از شما اجرِ رسالت جز این نمى خواهم که مودّت و محبّت مرا در حقّ خویشاوندانم منظور دارید. سیوطى در تفسیر این آیه به اسناد خود از ابن عباس نقل مى کند: هنگامى که این آیه بر پیامبر(ص) نازل شد، صحابه عرض کردند: اى رسول خدا! خویشاوندان تو کیانند که مودّت آنان بر ما واجب است؟ حضرت(ص) فرمود: «على و فاطمه و دو فرزندان او».

پیامبر(ص) مى فرمایند: 1- «اولاد خود را بر سه خصلت تربیت کنید: دوستى پیامبرتان، دوستى اهل بیتش، و قرائت قرآن». 2- «اساس اسلام، دوستى من و اهل بیت من است». 3- «یک روز دوستى آل محمّد، بهتر از یک سال عبادت است، و کسى که بر آن دوستى بمیرد داخل بهشت مى شود». 4- «هیچ بنده اى ایمان کامل پیدا نمى کند، مگر در صورتى که من دوست داشتنى تر نزد او از خودش باشم، و نیز اهل بیتم از اهلش محبوب تر، و...». 5- «اولین چیزى که در روز قیامت از بنده سؤال مى شود، دوستى ما اهل بیت است» و... .

خداوند دوستی های پایدار را مخصوص پرهیزکاران دانسته و می فرماید: «همه دوستان در آن روز دشمن یکدیگرند مگر پرهیزگاران!». در حقیقت تنها پرهیزگاران هستند که پیوند دوستی آنها جاودانی است زیرا بر محور ارزش های جاودانی استوار است. امام صادق(ع) در حدیثی می فرماید: «بدانید هر دوستى که در دنیا براى خاطر خدا نباشد در قیامت تبدیل به عداوت و دشمنى مى شود».

روایات متعددى در منابع شیعه و سنی در تفسیر آیه«وَ قِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْؤُلُونَ»، وارد شده که نشان مى دهد از جمله مسائلى که روز قیامت سؤال مى شود، ولایت امیرمؤمنان على(ع) است. البته ولایت به معنى یک دوستى ساده و یا اعتقاد خشک نیست، بلکه، هدف قبول رهبرى على(ع) در مسائل اعتقادى و عملى و اخلاقى و اجتماعى بعد از پیامبر(ص) است.