تهذیب نفس 16 مطلب

محدویت روابط با جنس مخالف و فوران عطش جنسی و تولید خشونت بین مسلمانان!

چرا اسلام در روابط بین زنان و مردان «محدودیت» قائل شده که باعث شود بین شهروندان جوامع مسلمان «عطش جنسی» فوران کند و تولید خشونت کند؟!

اولا: برخلاف آنچه در سؤال ادعا شده، با توجه به تجربه تاریخی بشر و مطالعات میدانی کنونی در جوامع آزاد، آنچه باعث خشونت و ناامنی در جامعه می شود آزادی مطلق در روابط بین زنان و مردان نامحرم است، نه محدودیت درست و حساب شده. خشونت نتیجه بی قانونی و بی قیدی است نه محدودیت های قانونی و شرعی.
ثانیا: غريزه جنسى نيرومندترين و ريشه دارترين غريزه آدمى است و در طول تاريخ سرچشمه حوادث مرگبار و جنايات هولناكى شده است؛ شهوت جنسی درجه و حد مشخصی ندارد تا با آزاد گذاشتن فروکش کند؛ وقتی شهوت شعله ور شد دیگر هیچ چیزی جلو دار آن نیست.
ثالثا: اسلام و ادیان الهی غریزه جنسی را سرکوب نمی کنند و محدودیت ادعایی در حقیقت قانونمند کردن روابط دو جنس مخالف است. هدف مکاتب الهی کنترل و هدایت غریزه جنسی در قالب تشکیل خانواده است. راهکار این مکاتب توصیه به تهذیب نفس، کنترل روابط، مراقبت از نوع تغذیه، کنترل رفتار فردی، رعایت پوشش مناسب و توصیه به ازدواج است.

تقدم «واجبات» بر تحصیل رزق و روزی

امام علی(علیه السلام) در نهج البلاغه چگونه اولویت انجام واجبات بر تحصیل روزی را تبیین می نمایند؟

امام علی(ع) در ارتباط با اولویت انجام واجبات بر تحصیل روزی می فرماید: «خدا روزى شما را تضمين كرده و به انجام واجبات امر فرموده، بنابراين نسبت به واجبات كوشا باشيد». این در حالى است كه بسيارى از مردم وظايف اصلى خود را فراموش کرده اند و گويا تحصيل رزق بر آنان فرض شده، و البته این سخن منافاتی با فعالیت اقتصادى ندارد. آنگاه مى فرمايد: «به نيكى مبادرت ورزيده و از فرارسيدن مرگ بترسيد، زيرا اميدى به بازگشت عمر نيست». از این رو عقل مى گويد نسبت به امور غیر قابل بازگشت سخت گير باشید.

موانع خود شناسی

موانع خود شناسی کدامند؟

مانع اصلى خود شناسى، حجاب و پرده حبّ ذات و خود خواهى و خود برتر بينى است، و تا اين پرده ها كنار نرود خودشناسى ممكن نيست؛ و تا انسان خود شناسى نكند و به نقاط ضعف خويش آگاه نگردد، راه تهذيب اخلاق به روى او بسته خواهد بود. در خبرى از پيغمبر اكرم(ص) مى خوانيم: «هنگامى كه خدا اراده نيكى درباره بنده اى كند او را در امور دين آگاه و در امور دنيا زاهد و نسبت به عيوبش آگاه مى سازد!».

تأثیر ذکر خدا در تهذیب نفس از منظر قرآن

ذکر خدا از منظر قرآن چه نقشی در پاک سازی روح و جان انسان دارد؟

ذكر خدا به انسان در برابر وسوسه هاى نفس و شيطان مصونيّت مى بخشد. خداوند در آيه 28 سوره رعد مى فرمايد: (آنها [هدايت يافتگان] كسانى هستند كه ايمان آورده اند و دلهايشان به ذكر خدا مطمئن و آرام است)؛ «اَلَّذينَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللّهِ». در آیه 45 سوره عنکبوت، بعد از بيان اين نكته كه نماز انسان را از زشتيها و منكرات باز مى دارد، «اِنَّ الصَّلَوةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ» مى فرمايد: ( ذكر خدا از نماز هم بالاتر است!)؛ «وَ لَذِكْرُ اللّهِ اَكْبَرُ».

تأثیر ذکر خدا در تهذیب نفس از منظر روایات

با توجه به روایات چه ارتباطی بین یاد خدا و تهذیب نفس وجود دارد؟

پيامبر اكرم(ص) می فرماید: «ذِكْرُ اللّهِ شِفاءُ الْقُلُوبِ». امام على(ع) نیز می فرماید: «هر كس قلب خود را با ياد پيوسته الهى آباد كند، اعمال او در پنهان و آشكار نيكو مى شود». در حديث ديگرى می فرماید: «ياد خدا شيطان را از شما طرد مى كند».
دل و جان انسان جايگاهى است كه هرگز نمى تواند خالى بماند؛ اگر ذكر خدا آن را پر كند، وسوسه هاى شيطانى از آن دور مى شود، و اگر خالى از يادخدا باشد جولانگاه شيطان و وسوسه هاى او خواهد شد. از سوى ديگر ياد خدا سبب مى شود، كه انسان به منبع كمال مطلق نزديكتر گردد.

تنها راه سعادت انسان

دین، چه چیزی را به عنوان تنها راه سعادت انسان معرفی می کند؟

تنها راه مستقيم سعادت بشر، به كار گرفتن قوه عقل و تفكر است و براى رسيدن به حقايق، راهى غير از آن در دست انسان نيست و براى تكميل اين منظور و دور ماندن از خطاهاى فكرى، بايد از علوم نقلى استمداد نموده و در پرتو آن راه نجات و حقيقت را پيدا كرد. از طرف ديگر لازم است كه آيينه عقل و فكر را به وسيله تقوى و تهذيب نفس صيقل داده تا بتوان حقايق را به صورت واقعى خود، در اين آينه مشاهده كرد.

توبه، اولین گام در تهذیب نفس

اولین گام عملی برای تهذیب نفس چیست؟

علماى اخلاق نخستين گام براى تهذيب اخلاق را «توبه» شمرده اند. در مكتب اسلام، از تمام آلودگان به گناه دعوت شده است كه براى اصلاح خويش از اين باب رحمت الهى وارد شوند. اين حقيقت در سخنان امام سجاد(ع) در مناجات تائبين چنین بيان شده است: «معبود من! تو كسى هستى كه به روى بندگانت درى به سوى عفوت گشوده اى و نامش را توبه نهاده اى، و فرموده اى باز گرديد به سوى خدا و توبه كنيد، توبه خالص! حال كه اين در رحمت باز است، عذر كسانى كه از آن غافل شوند چيست؟».

«مشارطه» دومین گام در تهذیب نفوس

منظور از مشارطه در سیر و سلوک چیست؟

نخستين گامى كه علماى بزرگ اخلاق بعد از توبه ذكر كرده اند، «مشارطه» است، و منظور از آن شرط كردن با نفس خويش است با تذكّرات و ياد آورى هايى كه همه روز تكرار شود، از آيات و روایات این مطلب استفاده مى شود کما اینکه در آيه 23 سوره احزاب مى خوانيم: «در ميان مؤمنان مردانى هستند كه بر سر عهدى كه با خدا بسته اند صادقانه ايستاده اند، بعضى پيمان خود را به آخر بردند و بعضى ديگر در انتظارند و هرگز تبديل و تغييرى در عهد و پيمان خود ندادند!».

مراقبه سومین گام در تهذیب نفوس

منظور از مراقبه در سیر و سلوک چیست؟

«مراقبه» مراقبت از خويشتن است به این صورت که انسان بعد از عهد و پيمان با خويش براى طاعت فرمان الهى و پرهيز از گناه بايد مراقب پاكى خويش باشد، چرا كه اگر غفلت كند، ممكن است تمام شرط و پيمانها به هم بريزد.

نیاز به خودشناسی در تهذیب نفس

چگونه خودشناسی سبب تهذیب نفس می شود؟

يكى از گامهاى نخستين در راه اصلاح نفس و تهذيب اخلاق و پرورش ملكات والاى انسانى، خود شناسى است. زيرا خودشناسی، سبب شناخت عظمت و كرامت نفس، شناخت خطرات هواى نفس و تضادّ آن با سعادت انسان و آماده شدن برای مقابله با آن، پی بردن به استعدادهاى گوناگونى كه براى پيشرفت و ترقى از سوى خداوند در وجود انسان نهفته شده، شناخت ريشه های مفاسد اخلاقى و بهترين راه براى خدا شناسى است.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

قال ابي عبدالله (عليه السلام)

مَنْ نَظَرَ إِلَى الْکَعْبَةِ لَمْ يَزَلْ تُکْتَبُ لَهُ حَسَنَةٌ، وَتُمْحَى عَنْهُ سَيِّئَةٌ، حَتَّى يَنْصَرِفَ بِبَصَرِهِ عَنْهَا.

هرکس به کعبه نگاه کند پيوسته براى او حسنه نوشته و گناهى از او پاک مى شود تا آن که چشم خود را از کعبه بگرداند.

کافى: 4/240/4