«شیخیّه» معتقد است كه امام زمان(عج) با بدنى هورقليايى در عالم مثال در شهر جابلقا و جابرسا زندگى مى كند و هرگاه بخواهد به عالم دنیا تشريف بياورد، صورتى از صورت هاى اهل اين دنیا را مى پوشد تا كسى او را نشناسد. اين نظريه منكر وجود امام زمان(عج) در روي زمين است و با ادله عقلي ضرورت وجود امام(ع) نمي سازد و ادعايشان فاقد دليل است.

حتی اگر فرض كنيم تمام وزن بدن انسان را مواد خاكى تشكيل دهد و يك متر مكعب خاك هم اگر دو تا سه تن وزن داشته باشد، جوابگوى ساختمان بدن چهل نفر انسان متوسّط است. روى اين حساب يك كيلومتر مكعب خاك مى تواند جوابگوى جمعيتى در حدود هشت برابر جمعيت موجود كره زمين باشد. اگر عمر متوسط انسان پنجاه سال باشد، يك كيلومتر مكعب خاك مى تواند هشت نسل را در بر بگيرد. بنابراين مواد خاكى بدن انسان ها در طول تاريخ تنها در يك گوشه كوچكى از زمين جاى مى گيرد.

اسماعیلیان در بحث معاد اندیشه فلوطین را گرفته اما به دنبال مخالفت با برخی از مباحث آن، اندیشه جدیدی را بنا نهادند. در نگاه آنان، در ابتدا نفس ناطقه، بالقوه محض است و سپس با کسب از معلم روحانى که همانا انبیاء و اولیاء الهى هستند، استعداد استفاده از نیروى معنوى را پیدا می کند، امام نیز علوم توحید و معاد را در نفس انسانِ مستعد تعلیم می دهد، و او را براى حضور در عالم بالا آماده مى سازد. نفس ناطقه به خاطر خصلتى که خداوند به او داده و از آثار عقول است، مثل عقول، باقى است و فنا در آن راه ندارد... .

در قرآن از قيامت تعبير به «عود» و بازگشت انسان ها شده كه منظور از آن، بازگشت به حيات مجدد است. تعبير «عود» حتى در لسان منكران معاد نيز آمده است كه مى گفتند: «چه كسى مى تواند ما را به زندگى مجدد باز گرداند؟» و قرآن پاسخ داده كه: «بگو: همان كس كه شما را در آغاز آفريد!» تعبير به «معاد» نيز از اينجا گرفته شده است. ضمناً اين تعبير، دليل روشنى بر معاد جسمانى است؛ چراكه در حقيقت روح بازگشتى ندارد و به بقاى خود بعد از مرگ ادامه مى دهد، اين حيات جسمانى است كه در قيامت بازگشت مى كند و روح به آن مى پيوندد.

آياتى از قرآن وجود دارد كه درباره انواع نعمت هاى مادّى بهشت و انواع لذائذ جسمانى سخن مى گويد. درست است كه ميوه ها، شراب ها و غذاهاى بهشتى با آنچه در اين دنياست فرق بسيار دارد و ما نمى توانيم افق هاى وسيع آخرت را درك كنيم؛ ولى هر چه هست اين نعمت ها، نعمت هايى است مادى كه فقط تناسب با معاد جسمانى دارد. البته در كنار اين نعمت ها، مواهب معنوى و روحانى نيز وجود دارد. به تعبير ديگر چون معاد هم جنبه جسمانى دارد و هم جنبه روحانى، نعمت هاى بهشت نيز جنبه روحانى و جسمانى دارد.

در سوره «يس» سخن از مُهر زدن بر دهان و از كار افتادن موقّت زبان و به سخن درآمدن دست ها و پاها و شهادت آنها بر اعمال انسان است. مسلماً اين مسأله تنها با معاد جسمانى سازگار است وگرنه در معاد روحانى نه دست و پائى در كار است و نه زبان و دهاني و نه سخن گفتني. البته اين شهادت و گواهى ممكن است از طريق دادن قدرت تكلّم به آنها باشد و يا از طريق زبان حال؛ چراكه گوش و چشم و دست و پا و پوست بدن، آثار اعمال را، در خود ضبط و حفظ مى كنند و آن روز كه «يوم البروز» است اين آثار آشكار مى گردد.

اگر بدنی از اجزاء بدن دیگر تغذیه کند، در قیامت این اجزاء که در تمام بدن دوم پراکنده شده بود، از بدن تغذیه کننده خارج شده و به بدن صاحب اصلى بر مى گردد، ولی بدن دوم ناقص نمى شود بلکه کوچک مى شود؛ همچون فرزندى که کوچک است و به هنگام رستاخیز پرورش مى یابد و به صورت انسان کاملى محشور مى گردد. اینکه تمام بدن انسانى از اجزاء دیگرى تشکیل شده باشد نیز محال است؛ زیرا مسأله آکل و مأکول فرع بر این است که بدن اول موجود باشد و از بدن دیگر تغذیه کند و پرورش یابد.

برخی نكات سازنده‏ى این داستان عبارتند از:1- شکستن سدّ تقلید و جدا شدن از هم رنگى با محیط فاسد. 2- هجرت از محیط هاى آلوده. 3- جواز تقیّه. 4- عدم تفاوت در میان انسان ها در مسیر اللّه. 5- امدادهاى شگفت آور الهى به هنگام بروز بحران ها. 6- ضرورت پاکى تغذیه حتى در سخت ترین شرائط. 7- لزوم تکیه بر مشیت خدا، و استمداد از لطف او و گفتن ان شاء اللّه در کارها. 8- لزوم بحث منطقى در برخورد با مخالفان. 9- امکان معاد جسمانى. 10- جوانى همان رعایت اصول جوانمردى است.