«نَحْل» نام زنبور عسل است و «نِحْلَة» به معنى بخشش بلاعوض است. گاه احتمال داده شده كه ريشه اصلى «نحل» همان «نحله» به معنى بخشش باشد و اگر به زنبور عسل «نَحل» گفته مى‌ شود به خاطر آن است كه عطيه و بخشش شيرينى براى عالم انسانيت به همراه مى‌ آورد.

حدود چهل نعمت در سوره نحل بیان شده ، از جمله: آفرینش آسمان و زمین، آفرینش چهارپایان و منافع حیوانات ؛ هدایت به صراط مستقیم؛ نزول باران و تهیه آب آشامیدنى از آن و پرورش مراتع و چراگاهها و روئیدن زراعت و زیتون و نخل و انگور و انواع میوه ها به برکت آن؛ تسخیر شب و روز، خورشید و ماه و ستارگان و تسخیر دریاها براى استفاده از گوشت و جواهرات آن و حرکت کشتى ها بر سینه آبها؛ آفرینش کوهها و نهرها و راههاى ارتباطى؛ شیر گوارا و میوه ها و عسل؛ همسر و فرزند و رزق و روزی و نعمت اعضا و جوارح و... .

مردى به پیامبر(ص) گفت: امرؤ القیس قسمتى از زمین مرا غصب کرده است. امرؤ القیس در حضور پیامبر(ص) آن را انکار نمود. پیامبر(ص) به او گفت: سوگند بخور. هنگامى که امرؤ القیس خواست سوگند یاد کند، پیامبر(ص) فرمود: در این باره بیاندیش و بعداً سوگند یاد کن. در این حال آیه اوّل و دوم نازل شد و هنگامى که پیامبر(ص) این دو آیه را براى آنها خواند امرؤ القیس گفت: این مرد راست مى گوید...، هر مقدار مى خواهد بردارد، و معادل آن هم بر آن بیفزاید. در این هنگام سومین آیه نازل شد.

مشرکان بهانه جو، هنگامى که آیه اى نازل مى شد و دستور سختى در آن بود و سپس آیه دیگرى مى آمد و دستور سهل ترى در آن بود، مى گفتند: محمّد اصحاب خود را مسخره مى کند اینها نشان مى دهد که محمّد همه را از پیش خود مى گوید نه از ناحیه خدا. آیه فوق نازل شد و به آنها پاسخ گفت.

مشرکان گروهى از مسلمانان را مجبور به بازگشت ازاسلام کردند. پدر و مادر عمّار در این ماجرا مقاومت کردند و کشته شدند، ولى عمّار آنچه را مشرکان مى خواستند به زبان آورد و بعد به پیامبر(ص) عرض کرد: دست از سرم بر نداشتند تا به شما جسارت کردم و بت ها را به نیکى یاد نمودم.  پیامبر(ص) فرمود: اگر باز تو را تحت فشار قرار دادند، آنچه مى خواهند بگو و آیه فوق در این باره نازل شد.

در سوره نحل بحث از نعمتهاى خداوند مانند: باران، نور آفتاب، انواع گیاهان و میوه ها و ... و حیواناتى که خدمتگزار انسانها هستند و انواع وسائل زندگى و حتى نعمت فرزند و همسر، به میان آمده؛ همچنین از دلائل توحید و عظمت خلقت خدا و معاد و تهدید مشرکان و مجرمان بحث مى کند؛ و در قسمت دیگرى از آن به احکام مختلف اسلامى، اشاره شده و همچنین دعوت به شکرگزارى از نعمتهاى او و الگو گرفتن از ابراهیم(ع) می نماید؛ و بالاخره از بدعتهاى مشرکان سخن مى گوید و انسانها را از وسوسه هاى شیطان بر حذر مى دارد.

این آیه درباره مقتسمین نازل شد که بر سر راه مردم در ایام حج می ایستادند تا ذهن آنها را نسبت به قرآن و اسلام بدبین سازند، و بگویند: محمّد(ص) دین تازه اى نیاورده بلکه همان افسانه هاى دروغین پیشینیان است.

مردی از مسلمانان یکی از مشرکان را که در پرداخت دین خود تعلل می ورزید به قیامت قسم داد و گفت: قسم به چیزى که بعد از مرگ در انتظار او هستم... مرد مشرک گفت: گمان مى برى ما بعد از مرگ زنده مى شویم؟ سوگند به خدا که او هیچ مرده اى را زنده نخواهد کرد. آيه فوق نازل شد و به او و مانند او پاسخ گفت.

گروهى از مسلمانان مانند بلال، صهیب و... پس از اسلام آوردن در مکّه سخت تحت فشار بودند، آنها بعد از پیامبر(ص) به مدینه هجرت کردند؛ صهیب به مشرکان مکّه گفت: اموال مرا بگیرید و بگذارید به مدینه بروم، آنها موافقت کردند.صهیب تمام اموال خود را به آنها داد، و به سوى پیامبر(ص) هجرت کرد، برخی به او گفتند: معامله پر سودى کردى. آیات فوق نازل شد و پیروزی آنها در دو جهان را بازگو کرد.

هنگامی که جمعیت مسلمانان کم و دشمنان فراوان بودند، امکان داشت بعضى از مؤمنان بیعت خود را با پیامبر(ص) بشکنند و از حمایت او دست بردارند. آیه فوق نازل شد و در این زمینه هشدار داد.