امام علی(ع) در پاسخ نامه برادرشان عقيل، که از عزم خود برای یاری ایشان سخن گفته و خواسته بود نظرشان را درباره جنگ با مخالفان بیان نماید، می فرماید: «من می خواهم با كسانى كه پيمان شكنى و نبرد با ما را حلال مى شمرند بجنگم تا آن گاه كه خدا را ملاقات كنم، [در اين راه] نه كثرت جمعيّت مردم در اطرافم بر عزت و قدرتم مى افزايد و نه پراكندگى آنها از اطرافم موجب وحشتم مى شود. هرگز گمان مبر كه فرزند پدرت از در تضرع در آيد يا در برابر ظلم سست شود يا زمام خويش را به دست هر كس بسپارد، يا به اين و آن سوارى دهد».

عقیل برادر امام علی(ع) برای انجام عمره به مکه رفته بود، که شنید گروهی از سپاه معاویه به اطراف کوفه آمده اند و دست به غارت زده اند. لذا نگران شد و به امام علی(ع) نامه نوشت. امام(ع) در جواب فرمود: «من سپاهى انبوه از مسلمانان را به سوى او [ضحاك فرمانده لشكر معاويه] گسيل داشتم. هنگامى كه اين خبر به او رسيد دامن فرار به كمر زد؛ ولى سپاه من در یکی از جاده ها به او رسيد. مدت كوتاهى اين دو لشكر با هم جنگيدند که ضحاک شکت خورد، و درحالی که نیمه رمقی بیش نداشت، به سختی از مهلكه رهايى يافت».

از رسول خدا(ص) نقل شده که به عقیل بن ابى طالب فرمود: «اى ابو یزید! من تو را به دو جهت دوست دارم؛ یکى به خاطر خویشاوندى با من، و دیگرى به خاطر اینکه مى دانم عمویم ابوطالب تو را دوست مى داشت».
این، گواه راستینى است بر اینکه پیامبر(ص) معتقد به ایمان عموى خود بودند وگرنه دوست داشتن کافر چه ارزشى دارد تا سبب شود آن حضرت(ص) فرزندان او را دوست بدارد؟
 

مورخین نوشته اند هنگام تبعید ابوذر به ربذه، امام علی(ع) به او فرمودند: «تو به خاطر خدا بر آنها غضب كردى پس به خدا اميدوار باش، آن گروه بر دنيايشان ترسيدند و تو بر دينت ...». همچنین عقيل، امام حسن(ع) و امام حسين(ع) و عمار، نیز حضور داشتند. امام حسن(ع) فرمودند: «عمو جان اين قوم با تو چنين رفتار ناشايستى كردند، خداوند مى داند و مى بيند ...».سپس امام حسين(ع) فرمود: «عمو جان! خداوند توانا است كه اين اوضاع را دگرگون سازد ... شكيبا باش».

عقيل برادر اميرمؤمنان(ع) است و با هم از يك پدر و مادر هستند. او پسر دوم ابوطالب می باشد و بيست سال از امام علی(ع) بزرگتر بوده است. از مجموع آنچه درباره او نقل شده، چنين استفاده مى شود كه او مرد با ايمان و نيك نفسى بود، ولى از نظر روحى ضعيف بود و اگر گاهى لغزشى از او سرزده به علت همين ضعف بود. يكى از امتيازات او آگاهى وسيعش نسبت به علم انساب بود؛ قبائل عرب را خوب مى شناخت و از نسبهاى آنها آگاه بود. حتی بعضى او را يكى از نسب شناسان چهارگانه عرب شمرده اند.

معصومین(ع) نسبت به اموال عمومى و سرمايه هاى معنوى و مادى جامعه، حساسیت بسیاری به خرج می دادند؛ زيرا اولا اين اموال به کل افراد جامعه تعلق دارد و همه باید بتوانند عادلانه از آن برخوردار شوند. ثانياً رواج خيانت در این سرمایه ها باعث از هم گسيخته شدن نظام جامعه می شود. برخورد امیر المومنین(ع) با درخواست برادرشان «عقیل» که تقاضای سهم بیشتری از بیت المال کرده بود، بیانگر دقت نظر و حساسیت معصومین(ع) در زمینه سرمایه های عمومی می باشد.

بیان فضایل و سفارش هاى مؤکد پیامبر درباره علی بن ابی طالب سبب شد که گروهى در عصر رسالت، ولایت علی را با جان و دل بپذیرند و به عنوان شیعه على مشهور شوند. این گروه هسته اوّلیّه تشیع را در صدر اسلام تشکیل مى دادند.از میان بنی هاشم افرادی مانند عبداللّه بن عباس، عقیل بن أبى طالب، عبداللّه بن جعفر بن ابى طالب و... و از غیر بنى هاشم افرادی مانند: سلمان، مقداد، ابوذر، عمار، ابوایوب انصاری، بلال، حجر بن عدی، جابر بن عبدالله انصاری، محمدبن ابی بکر و...  .

کلام و رفتار پیامبر(ص) نشان دهنده آن است که ایشان ابوطالب(ع) را مؤمن می دانسته اند؛ نمونه هایی از این رفتار و گفتار عبارتند از: 1- علاقه رسول خدا(ص) به ابوطالب، چرا که طبق آیه 28 آل عمران، دوست داشتن کافر حرام است. 2- طلب خیر پیامبر(ص) برای ابوطالب. 3- حضور رسول اللّه(ص) در تشییع جنازه ابوطالب. 4- محبت پیامبر اکرم به عقیل به خاطر ابو طالب. 5- نامگذاری سال وفات ابوطالب به سال عزای عمومی.