آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

ذكر خدا تا در عمق جان انسان رسوخ نکند، موجب آرامش واقعی نمي شود؛ زيرا نام خدا بر لب، مانند آبياري شاخه درخت است كه تنها باعث گردگيري آنست؛ ولي ياد او در دل همتاي آبياري ريشه درخت است كه مايه بالندگي آن است. و همین يادآوری است كه در غفلت‏ زدايي مؤثّر می باشد. البته این افراد همانگونه که خداوند فرمود: «مردانى كه نه تجارت و نه داد و ستد، آنان را از ياد خدا و برپا داشتن نماز و دادن زكات به خود مشغول نمى‏ دارد»، نه به بهانه رهبانیت از کار و تولید دست می کشند و نه از یاد خدا بواسطه تجارت باز می مانند.

ذكر خدا تا ملكه نفساني نشود آرامش صادق پديد نمي ‏آيد؛ زيرا نام خدا بر لب، همانند آبياري شاخه درخت است كه جز گردگيري از درخت اثري ندارد؛ ولي ياد خدا در دل همتاي آبياري ريشه درخت است كه مايه بالندگي و ثمربخشي آن خواهد بود، لذا خداي سبحان چنين فرمود: «وَ اذْکُرْ رَبَّکَ في‏ نَفْسِکَ تَضَرُّعاً وَ خيفَةً وَ دُونَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ وَ لا تَکُنْ مِنَ الْغافِلينَ»(1) آنچه در غفلت‏ زدايي مؤثّر است ياد خدا در دل است كه با ناله و لابه همراه باشد.
اثر چنين يادي آن است كه اولاً انسانِ سالكِ ذاكر را به توليد، كار، اشتغال، تأمين نيازهاي جامعه اسلامي و مانند آن وادار مي كند تا از هر گونه تنبلي و تن ‏پروري به بهانه زُهد مذموم رهايي يابد و ثانياً هيچ كار سودآوري، او را از ياد خدا غافل نمي كند تا از كار حلال دست بكشد يا به حرام دست يازد يا به تباهي ديگر آلوده گردد؛ چنانكه خداوند فرمود: «رِجالٌ لا تُلْهيهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَيْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ إيتاءِ الزَّکاةِ يَخافُونَ يَوْماً تَتَقَلَّبُ فيهِ الْقُلُوبُ وَ الْأَبْصارُ»(2)؛ (مردانى كه نه تجارت و نه داد و ستدى آنان را از ياد خدا و برپا داشتن نماز و دادن زكات به خود مشغول نمى‏ دارد و از روزى كه دلها و ديده ‏ها در آن زير و رو مى‏ شود مى‏ هراسند).
اين مردان الهي در اثر رسوخ ياد خدا نه تنها از عبادت هاي بدني مانند نماز کوتاهی نمی کنند، بلكه از پرستش ‏هاي مالي نيز غافل نيستند و زكات مال را مي ‏پردازند. بهترين مسجد روي زمين بعد از مسجد الحرام، مسجد رسول اكرم(صلي الله عليه و آله و سلم) در مدينه است و سيّد ايام و عيد مسلمين روز جمعه است، اصل نماز نيز به عنوان ذكر مطرح شده و خصوص نماز جمعه نيز در سوره جمعه به عنوان، ذكر الله، طرح شده است. عده ‏اي كه از ياد قلبي خدا محروم بودند، گرچه ياد زباني داشتند، در آستانه اقتدا به امامي كه در تمام روزگار همتا نداشته و نخواهد داشت؛ يعني حضرت ختمي مرتبت(صلي الله عليه و آله و سلم) با همه اين مزايا و جهات شرف ‏بخش مَعْبد، عبادت، استماع خطبه و خطيب، همه را رها كرده و به صداي طبل كالاي تجاري از نماز مي ‏رميدند تا متاعي را ارزانتر بخرند يا بيشتر فراهم كنند: «وَ إِذا رَأَوْا تِجارَةً أَوْ لَهْواً انْفَضُّوا إِلَيْها وَ تَرَکُوکَ قائِماً قُلْ ما عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ مِنَ اللَّهْوِ وَ مِنَ التِّجارَةِ وَ اللَّهُ خَيْرُ الرَّازِقينَ».(3)،(4)