با رحلت امام هادی(ع) و به تصريح آن حضرت، فرزندش امام حسن عسکری(ع) به امامت شیعیان اثنی عشری برگزيده شد. با اين وصیت و تنصیص امام هادی(ع)، که از نظر شیعیان نشانه صحت امامت امام بعدی است، آنان امام حسن عسکری(ع) را به امامت پذیرفتند. بنا به نقل سعد بن عبدالله جز عده ‌ای که به امامت محمد بن علی فرزند امام هادی(ع) گرویدند و تعداد انگشت شماری که جعفر بن علی را امام خود دانستند، اکثریت یاران امام هادی(ع) به امامت حضرت عسکری(ع) گردن نهادند. از این رو مسعودی، جمهور شیعه را از پیروان امام عسکری(ع) و فرزندش می داند.

 به دستور مأمون، امام رضا(ع) به خراسان ‌آورده شد تا ولایتعهدي مأمون را بپذيرد. با شهادت امام کاظم(ع)، برخی نمايندگان امام هفتم(ع) به اموال زيادي كه نزدشان بود طمع کرده و منکر شهادت امام كاظم(ع) شده و ادّعای زنده بودن امام(ع) را داشتند. آنان با طرح موضوع «مهدویت» امام کاظم(ع)، جانشینی امام رضا(ع) را رد كردند. اما پرورش شمار زيادی از شيعيان توسط امام باقر(ع) تا امام کاظم(ع) كه اسطوانه هایی در فقه و کلام شیعی بودند، سبب شد جلوی رسوخ انحرافات در مذهب شیعه گرفته شود.