اين مسأله در روايات اسلامى و تواريخ بازتاب بسيار گسترده‏ اى دارد و از مطالعه آنها به‏ خوبى مى‏ توان به اين حقيقت پى برد كه حكومت اسلامى نبايد از اين مسأله مهم غافل بماند و بايد در دو بخش، فعاليت وسيع و حساب شده‏ اى داشته باشد: 1. از تحرّكات نظامى و سياسى و اقتصادى دشمن كه به نحوى با سرنوشت مسلمانان ارتباط دارد، آگاه باشد. 2. با فعاليت هاى جاسوسى دشمنان كه مى‏ خواهند با عُمّال نفوذى خود، اسرار محرمانه را بربايند، به مقابله برخيزد. 

امام زمان(عج) تنها با 313 تن از اصحابش دنيا را تسخير می كند؛ چون اولاً: اين افراد انسان هاى عادى نيستند. ثانياً: غلبه حضرت با تأييدات و حمایت های خداوند، صورت خواهد گرفت. ثالثاً: اراده حتمى خداوند بر پيروزى حضرت تعلق گرفته است. رابعاً: حصول چنين غلبه اي ممكن و عملى است؛ زيرا موقع ظهور، اوضاع و احوال اجتماعى و اخلاقى و سياسى كاملاً مساعد است.

در اسلام و حكومت اسلامى برنامه هاى وسيعي براى اجراى قوانين و جلوگيرى از تخلّفات پيش بينى شده است. وجود دستگاه قضائي، امر به معروف و نهي از منكر و مسئله «حسبه» از آن‌ جمله اند. اجراى حدود و امور حسبيه از شاخه هاى امر به معروف و نهى از منكر است. امر به معروف و نهى از منكر داراى سه مرحله است كه دو مرحله زباني و قلبي، وظيفه عمومى مردم و مرحله يدي وظيفه حكومت است كه مسئله حسبه نام دارد.

در اسلام آموزش هاى غير مستقيم فراوانى وجود دارد كه تأثير آن در پاره اى از جهات از آموزش هاى مستقيم نيز وسيع تر و عميق تر است. عبادات اسلامى مانند نماز جماعت، نماز جمعه و حجّ تأثير نيرومندى در آموزش جمعى مردم دارد. مسلمين در آغاز اسلام از طريق اين گردهمايى شبانه روزى توانستند آگاهى كافى و اتّحاد صفوف در برابر دشمنان بي شمارشان پيدا كنند و طرح حكومت اسلامى را با سرعت پيش ببرند. از اين گذشته، درس آموزنده اى براى دشمنان و بيگانگان از اسلام است كه باعث خنثى كردن توطئه هاى دشمنان و در هم شكستن قدرت آنها شده است.

خداوند در قرآن تمام مؤمنان جهان را به صلح و آرامش دعوت مى كند و جنگ را برخلاف تعليمات اسلام مي داند. قرآن مى گويد: «هنگامى كه نشانه هاى معقول صلح طلبى آشكار شد به آن پاسخ مثبت بده؛ و بر خدا توكل كن». پايان درگيرى در داخل كشورهاى اسلامى نيز يك اصل اساسى است و جنگ آخرين راه است! پايه حكومت اسلامى بر صلح است و قرآن آن را به عنوان يك اصل در همه جا و براي بيگانگان، دوستان و حتّى درون خانه و آحاد مردم پذيرفته؛ ولى بايد مسلمانان آمادگى جنگى داشته باشند و صلح آنها ذليلانه و از موضع ضعف نباشد.

«انفال» در لغت به معنای اضافات است، از این رو به نماز مستحبی نافله می گویند. خداوند در سوره انفال می فرماید: «انفال مخصوص خدا و پيامبر است؛ پس از مخالفت فرمان خدا بپرهيزيد». در واقع انفال در آيه، غنائم جنگى است؛ زيرا هدف مسلمانان از جنگ، جهاد در راه خدا و كسب رضايت اوست، حال اگر غنيمتى نصيب آنها شود اضافه بر مقصد اصلى است، لذا انفال را به غنائم جنگى تفسير كرده اند. از سويي معنى ديگر انفال، ملك هاى بلامالكي است كه متعلق به حكومت اسلامى است، و استفاده از آنها بايد با اجازه حكومت اسلامى باشد.

یکی از اقدامات موثر پیامبر(ص) در تشکیل حکومت اسلامی، ملاقات با نمایندگان مردم مدینه در موسم حج بود. آنان در این ملاقات ها به عنوان «پيامبر و رهبر» با آن حضرت بيعت کردند. اين هيأت ها، مقدّمات هجرت پيامبر(ص) به مدینه و تأسيس حكومت اسلامى را فراهم ساختند. دیگر اینکه ایشان با فرستادن گروهی از مسلمانان به حبشه صداى آئين اسلام را به آفريقا نیز رساندند و با این کار موجبات آشنایی مسلمانان با وضع دولت و حكومت آن کشور و کسب تجاربی نسبت به حکمرانی را فراهم نمودند.

چنانچه تخيير قضات در تعيين مقدار تعزير، سبب اختلال در امور قضايى گردد، مى توان در حكومت اسلامى به عنوان ثانوى براى هر جرمى مجازات معيّنى قرار داد، تا هرج و مرج از بين برود، و امور قضايى در شرايط دنياى كنونى دچار اختلال نگردد، و چهره احكام نورانى اسلام مخدوش نگردد.

خداوند به كساني كه در جهاد كوتاهي كنند هشدار مي دهد كه متاع زندگى دنيا نسبت به آخرت بسيار قليل است. در آيه ديگر برخورد شديدتري با آنان مي كند و مي فرمايد: اين گروه را مجازات سختي خواهد كرد و كوتاهي آنها هيچ ضرري به خدا نمي رساند. خداوند هم گروه ديگري غير از آنها را به جاي آنان قرار مي دهد.

«قرآن» مهمترين پناهگاه امت اسلامى و بزرگترين مانع بر سر راه بني اميه بود كه موجب اعلان جنگ به ظالمان و معيارى براى شناخت حكومت اسلامى از حكومت هاى غاصب و ظالم بود؛ لذا بني اميه براى برداشتن اين مانع، با در اختيار گرفتن گروهى عالِم نماى مزدور، قرآن را به ميل خود تفسير كردند و جلوي كسانى مثل ابن عباس را كه مى خواستند قرآن را آن گونه كه هست، تلاوت و تفسير كنند گرفتند و به اين ترتيب از قرآن جز خط و رسم و نامى باقى نماند و مثل يك زندانى كه در زندان مخوف انفرادى گرفتار شود از دسترس افكار مردم دور كردند.