شارحان نهج البلاغه در پاسخ این سوال گفته اند كه حضور پيامبر(ص) و امام علی(ع) به خاطر اين بود كه از طريق وحى مى دانستند در اين ميدانها شهيد نمى شوند. برخی نیز گفته اند: آن دو بزرگوار در جنگ هايى كه فاصله چندانى با مركز حکومت نداشت شرکت می کردند اما پيامبر(ص) در تبوك امام را جانشین و پناهگاه مردم مدينه قرار داد.

يكى از اصحاب به نام «ثعلبه» روزى با زن صحابی دیگری به نام «سعيد بن عبدالرّحمن»، درباره مطلبى از پشت پرده سخن مى گفت؛ هواى نفس بر ثعلبه چيره شد و پرده را كنار زد و... همسر سعيد فرياد زد: «ثعلبه چه مى كنى؟ ...». اين سخن، ثعلبه را تكان داد، گوئى از خوابى عميق برخاسته بود، فريادى كشيد و از خانه بيرون رفت و سر به كوه و صحرا گذاشت و ... .

روزی زید بن ارقم دید معاویه و عمرو عاص بر تختى نشسته اند، به آنان گفت: در یکى از غزوات که شما با پیامبر(ص) همراه بودید حضرت شما را با هم دید و با ناراحتى به شما نگاه کرد، روز دوم و سوم هم که شما دو نفر را با هم دید، فرمودند: «هر گاه معاویه و عمرو بن عاص را در کنار هم دیدید، بینشان جدایى افکنید زیرا این دو براى کار خیرى با هم یک جا جمع نمى شوند».

روزی زید بن ارقم، معاویه و عمرو عاص را در کنار یک دیگر مشاهده کرد. چون این منظره را دید خودش را بین آن دو قرار داد و گفت: در یکى از غزوات که شما دو نفر با پیامبر(ص) همراه بودید حضرت شما را با هم دید و با ناراحتى به شما نگاه کرد، روز دوم و سوم هم که شما دو نفر را با هم دید نگاه خود را به شما طولانى کرد، پس در روز سوّم فرمود: «هر گاه معاویه و عمرو بن عاص را در کنار هم دیدید، بینشان جدایى افکنید زیرا این دو براى کار خیرى با هم یک جا جمع نمى شوند».

عمرو عاص نه درجاهلیّت و نه در دوران نبوّت پیامبر(ص) نقش موثر و شجاعتی در جنگها نداشته است؛ اما بزدلی هایی از خود نشان داده که سالیان متمادى براى او ماند به طورى که ضرب المثل شد و با آن آواز مى خواندند، یکى آنکه در برابر امیرالمؤمنین(ع) از ترس جان خویش شرمگاه خود را نمایان ساخت، و دیگر اینکه از چنگال مالک اشتر فرار کرد. حلبى مى گوید: آقاى ما على(ع) در حمله اى که به عمرو بن عاص نمودند، وقتى دید نزدیک است کشته شود شرمگاهش را نمایان کرد و على(ع) از او روى برگرداند.

او جزء اصحاب پيامبر(ص) و حضرت علي(ع) است و از نخستين مردم مدينه بود که به اسلام گرويد و درغزوات مختلف شرکت کرد. در ماجرای مرد اعرابی که پیامبر(ص) اسب او را خرید ولی او انکار کرد، پيامبر(ص) شهادت خزيمه را به جاى گواهى دو مرد قبول کرد و به ذوشهادتین شهرت یافت. او پس از رحلت پيامبر(ص) خلافت ابو بکر را نپذيرفت و سرانجام در جنگ صفین به شهادت رسيد.

همسران پیامبر(ص) بعد از پاره اى از غزوات که غنائم سرشارى در اختیار مسلمین قرار گرفت، تقاضاهایى مانند افزایش نفقه، یا لوازم زندگى و ... داشتند. پیامبر(ص) که مى دانست، تسلیم شدن در برابر این گونه درخواست ها چه عواقبى براى «بیت نبوت» در بر خواهد داشت، از انجام این خواسته ها سر باز زد، و یک ماه تمام از آنها کناره گیرى نمود، تا این که آیات 28 تا 31 سوره احزاب نازل شد، و با لحن قاطع، و در عین حال توأم با رأفت و رحمت، به آنها هشدار داد.