آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

صمد در اصل لغت، به معنى شخص بزرگى است که همه نیازمندان به سوى او مى روند. و در آیه «الله الصمد» طبق روایات، مفهوم وسیع و جامعی دارد که همه صفات مخلوقات را از ساحتش نفی می سازد؛ چون همه صفات جزو صفات ممکنات و مخلوقات هستند و با این وجود خداوند از همه این ها برتر و بالاتر است.

صمد در اصل لغت، به معنى شخص بزرگى است که همه نیازمندان به سوى او مى روند و از هر نظر پُر و کامل است، و ظاهراً بقیه معانى و تفسیرهاى دیگرى که براى آن ذکر شده، به همین ریشه باز مى گردد.
محمد بن حنفیّه از امیرمؤمنان على(علیه السلام) درباره «صمد» سؤال کرد، حضرت(علیه السلام) فرمودند:
«تأویل صمد آن است که، او نه اسم است و نه جسم، نه مانند دارد و نه شبیه، و نه صورت و تمثال، نه حدّ و حدود، نه محل و نه مکان، نه کیف و نه اَین نه اینجا و نه آنجا، نه پر است و نه خالى، نه ایستاده است و نه نشسته، نه سکون دارد و نه حرکت، نه ظلمانى است و نه نورانى، نه روحانى است و نه نفسانى، و در عین حال هیچ محلى از او خالى نیست، و هیچ مکانى گنجایش او را ندارد، نه رنگ دارد و نه بر قلب انسانى خطور کرده، و نه بوئى براى او موجود است، همه اینها از ذات پاکش منتفى است». (1)
این حدیث به خوبى نشان مى دهد: «صمد» مفهوم بسیار جامع و وسیعى دارد، که هر گونه صفات مخلوقات را از ساحت مقدّسش نفى مى کند؛ چرا که اسم هاى مشخص و محدود، و همچنین جسمیّت، رنگ، بو، مکان، سکون، حرکت، کیفیت، حد، حدود و مانند اینها، همه از صفات ممکنات و مخلوقات است، بلکه غالباً اوصاف جهان ماده است و مى دانیم: خداوند از همه اینها برتر و بالاتر است. (2)