همان گونه كه براى تثبيت و جاافتادن «غيبت كبری»، خداوند «غيبت صغری» را مقدر كرد تا زمينه براى غيبت كبری فراهم گردد، در مورد ظهور حضرت نيز گفته شده كه قبل از «ظهور اكبر» براى ايجاد آمادگى، خداوند «ظهور اصغر» را پيش بينى كرده است. به اين معنا كه خداوند مدتى قبل از ظهور اكبر، سطح علمى، شعور و درک مردم را در طبقات مختلف جامعه بالا مى برد تا براى پذيرش عصر حضرت(عج) قابليت لازم را پيدا نمايند.
اسامي كسانى كه در «غيبت كبری» به ملاقات حضرت مهدی(عج) مشرف شده اند قابل شمارش نيست؛ زيرا برخى از آنها ناشناخته اند و افراد شناخته شده هم آنقدر زياد هستند كه شمارش آنها دشوار است. اسامي برخي از آنها عبارتند از: سید بن طاووس، شیخ مفید، علامه حلی، سید بحر العلوم، مقدس اردبيلى، شيخ انصارى و ... .
تشرف و لقای امام زمان(عج) در عصر «غیبت کبری» ممکن است؛ زیرا مقتضى رؤيت وجود دارد و از طرف ديگر هيچ مانع و محذور شرعى و عقلى در تشرف به ملاقات حضرت نيست.
در دوره «غيبت صغری»، امام زمان(عج) به كلى از ديده ها پنهان نبود؛ بلكه با وكلا و سفيران خاصش در تماس بوده و گاهى سفيران آن حضرت، ملاقات برخى از افراد را با ایشان ترتيب مى دادند؛ ولى در عصر «غيبت كبری» ملاقات ها به اين نحو سازماندهى نشده است؛ بلكه در صورت ضرورت خود حضرت به ديدار برخى آمده و آنها از وجود حضرت بهره مند مى شوند.
توقیع امام دوازدهم(عج) به علی بن محمد سمری، نمي تواند دليلي بر عدم امكان تشرف به محضر ایشان باشد؛ چون هیچکدام از علما این روایت را مطلق ندانسته اند و بسياري از آنان قائل به امكان رؤيت بوده اند. البته ممكن است مقصود از ادعاى مشاهده ادعاى مشاهده به عنوان نايب خاص يا ادعاى مشاهده اختيارى باشد. ضمن اینکه اين توقيع، خبر مرسل است و سند آن ضعيف مي باشد.
تصریح روایات مبنی بر شناخته نشدن امام زمان(عج) در عصر «غيبت کبری» منافاتي با امكان رؤيت ندارد؛ چراكه این روایات نفى رؤیت نسبت به عموم مردم می کند نه افراد خاص. ضمن اینکه برخی از روایات نفي رؤيت نيز مربوط به حج است و عموميت ندارد. هم چنين مقصود از عدم رؤيت به قرينه «لا يعرفونه» که در برخی روايات آمده، «نشناختن» است نه «ندیدن».
حکمت قرار گرفتن «غیبت صغری» قبل از «غیبت کبری» انس نداشتن شيعيان با غيبت كلي بوده، لذا براى جا افتادن اين موضوع، ابتدا غيبت صغری تحقق يافت و تا اندازه اى ارتباط مردم قطع شد و با اینکه در ابتدا باعث شك و ترديد گشت؛ ولى بعد از زايل شدن شك و ترديدها و مشاهده دلايل قطعى به وجود حضرت مهدى(عج)، غيبت كبری شروع شد.
در عصر «غيبت كبری»، حضرت مهدى(عج) اگر چه تصرف و حكومت ظاهرى بر اوضاع ندارند؛ ولى كارهايي مانند شؤون امامت و رهبرى و زعامت را در حد امكان بر عهده می گيرند و تكاليف اجتماعى را مانند هدايت اشخاص، يارى دادن مؤمنين، حل مسائل مشكل، تعليم معارف، فريادرسى گرفتاران و ... به مقداري كه مقتضى و مصلحت باشد انجام مى دهند.
علت اينكه عده اي امام زمان(عج) را مي بينند و از ابتدا نمي شناسند به چند دليل است: 1. خیلی از افراد از همان ابتدا حضرت را شناخته و با او انس داشته اند. 2. هدف حضرت از ملاقات ها به طور عمده رفع گرفتارى از شيعيان است كه با ملاقات ولو بدون شناخت حاصل مى شود. 3. اين عدم شناخت، به جهت عدم انس با ایشان است. 4. شوق زياد انسان و يا بى توجهى و يا توجه زياد به كار خود باعث غفلت از مخاطبش مى شود. 5. بناست در عصر غيبت كبری به جهت مصالحى حضرت ناشناخته بمانند.
الإمام علىٌّ(عليه السلام)
غايةُ المَکارِم الإيثارُ
اوج مکارم اخلاق، ايثار است
ميزان الحکمه، جلد 1، ص 24