عفو در مسائل شخصى پسنديده است؛ امّا در مسائل عمومى و حقوق الهى نكوهيده و مذموم است. چرا كه سنّت و روش رسول خدا صلّى الله عليه و آله اين بود كه متجاوز به حقوق الهى را مجازات مى كرد و حدّ خدا را جارى مى ساخت و شفاعت هيچ شفاعت كننده اى را نمى پذيرفت.

با توجّه به آیات و روایات، عفو و گذشت آثار بسيار مطلوبی دارد مانند: ۱. عفو و گذشت گاه دشمنان سرسخت را به دوستان صميمى مبدل مى سازد. ۲. عفو و گذشت سبب بقای حكومت ها و دوام قدرت است. ۳. عفو و گذشت سبب عزّت و آبرو مى گردد. ۴. عفو و گذشت نقطه پايانى بر تسلسل خشونت و جنايت مى گذارد. ۵. عفو سبب سلامت روح و آرامش جان و در نتيجه سبب طول عمر است.

نتايج معنوى و پاداش هاى اخروى آن بيش از اينها است؛ همين اندازه كافى است كه بدانيم در حديثى از اميرمؤمنان على عليه السّلام  آمده است كه: «الْعَفْوُ مَعَ الْقُدْرَةِ جُنَّةٌ مِنْ عَذَابِ اللَّهِ؛  عفو و گذشت به هنگام قدرت، سپرى است در برابر عذاب الهى».

مسأله فضيلت عفو و نكوهش انتقام در روايات اسلامى بازتاب وسيعى دارد و تعبيرات بسيار تكان دهنده اى درباره آن ديده مى شود. از مجموع اين احاديث اهميت فوق العاده عفو و گذشت و زشتى كينه توزى و انتقام روشن مى شود؛ از جمله: رسول خدا (ص) در يكى از خطبه ها فرمود: «آيا به شما خبر دهم كه بهترين اخلاق دنيا و آخرت چيست؟ عفو و گذشت از كسى كه به شما ستم كرده و پيوند با كسى كه از شما بريده و نيكى به كسى كه به شما بدى كرده و بخشش به كسى كه شما را محروم ساخته است». در اين حديث شريف عالى ترين مراتب عفو كه همان پاسخ دادن بدى با خوبى است، در شاخه هاى مختلف، بيان شده است.

علاوه بر توصیه های زبانی، جای جای سیره معصومین علیهم السّلام ، آینه ای درخشان از عفو و گذشت در برابر ظالمین و بدکاران بوده است. در حديثى  كه در كتب شيعه و سنّى در ذيل آيه 134 سوره آل عمران  نقل شده، مى خوانيم كه يكى از كنيزان امام على بن الحسين عليهما السّلام  به هنگامى كه آب روى دست امام مى ريخت، ظرف آب از دستش افتاد و بدن امام را مجروح ساخت. امام عليه السّلام  از روى خشم سر بلند كرد، امّا كنيز بلافاصله گفت: خداوند در قرآن مى فرمايد: «وَ الْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ». امام فرمود: خشم خود فرو بردم. کنیز عرض كرد: «وَ الْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ». امام فرمود: تو را بخشيدم خدا تو را ببخشد. کنیز گفت: «وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ». امام فرمود: تو را در راه خدا آزاد كردم.