در تاریخ اسلام «هجرت» پیامبر(ص) سرآغاز پيشرفت و تشکیل حكومت اسلامى بود؛ زیرا شهر مكه با وجود تلاش پیامبر(ص)، آمادگى پذيرش اسلام را نداشت، از این رو هجرت پیامبر(ص) به مدینه، سرآغازی برای حكومت اسلامى گردید. پس از آن نیز هجرت به عنوان فريضه الهى مطرح بود یعنی تازه مسلمانان جزيرة العرب باید برای تقویت اسلام به مدينه مي آمدند؛ اما پس از مدتی، هجرت مفهوم گسترده ای یافت؛ زيرا روح هجرت، رفتن از كفر به سوى ايمان است، تا آن جا که امام على(ع) می فرماید: «مهاجران واقعى كسانى هستند كه از گناهان هجرت كنند».

اولا: ابلاغ خلافت در غدیر خم دستوری الهی و مطابق با وحی بود: رسول خدا (ص) «هیچ حرکتی انجام نداد و هیچ نگفت مگر آنکه دستورش از جانب خداوند فرا رسید». ایشان موظف بود آیه ابلاغ را در همان مکانی که محل نزول این آیه شریف بود، ابلاغ کند و مسلمین را در جریان محتوای این آیه شریفه قرار دهد.

ثانیا: حتی اگر بپذیریم که بیشتر مخاطبان پیامبر اهل مدینه بودند، باز ایرادی بر ابلاغ پیام درغدیر وارد نمی شود؛ چرا که ابلاغ خلافت علی (ع) برای اهل مدینه حسّاسیّت بیشتری داشت؛ زیرا مدینه آبستن فتنه بود و چنانکه سیر وقایع تاریخی نشان داده، مخالفتها و جدالهای قدرت طلبانه از مدینه شروع شد!

ثالثا: طبق شواهد موجود در منابع اهل سنّت، رسول خدا (ص) می خواست، خلفای بعد از خویش را در «مکه» نیز معرفی کند؛ امّا حوادثی رخ داد که مانع این امر مهم در آن مکان شد. کتابهای اهل سنت چنین می گویند که رسول خدا (ص) تصمیم داشت تا در مکه «خلفای دوازده گانه» را معرفی کند، امّا حوادثی رخ داد که نه تنها نگذاشت، حضرت این مسأله را بیان کند؛ بلکه باعث دل نگرانی حضرت نیز شد.

پیامبر(ص) ابوبکر را همراه آیاتى از اوّل سوره برائت به سوى مکّه اعزام کرد تا آن را براى اهل مکّه اعلان کند. در این لحظه جبرئیل از طرف خدا آمده و گفت: این مأموریّت را جز خودت یا کسى که از توست نباید انجام دهد. پیامبر(ص)على(ع) را با شتر خود در پی ابوبکر فرستاده و فرمود او را دریاب، و هر جا که او را دیدى نامه را از او گرفته عازم مکّه شو و آن را براى اهل مکّه اعلان کن. على  به او رسید، نامه را از او گرفت و عازم مکّه شد، حجّ را به جا آورد و آن را ابلاغ و اعلان نمود .

ابوعبدالله، محمّد بن احمد، مشهور به ابوالطیّب و معروف به تقى فاسى است. او در سال 775 در مکّه، متولد و به فراگیرى دانش حدیث پرداخت و پس از آن بر کرسى تدریس و فتوا نشست و کتابهاى پرشمارى نگاشت و مردمان را از دانش خود بهرمند کرد. کتاب«العقد الثمین فی تاریخ البلد الأمین» در چهار جلد اثر اوست. وی در سال 832 در گذشت.

پیامبر(ص) در سال دهم با افراد بسیارى براى حج راهى مکّه شدند. بعد از حج در روز هجدهم ذى حجّه، پیامبر(ص) به فرمان الهی در هوایی بسیار گرم در غدیر خم توقف کرد و دستور داد رفتگان باز آیند و آیندگان برسند، سپس از چگونگى انجام رسالت، و صداقت خود در ابلاغ و بر اولویّت خود بر آنان و از ثقلین، گواهى گرفت آنگاه دست على(ع) را بالا آورد و فرمود: مَن کُنتُ مَولاه، فعلىٌّ مولاه.

اولا: در بسياری از منابع اهل سنت رواياتی درمورد نزول این آيه درباره حوادث غدير آمده است. ثانیا: بسياری از سوره های مکی آيات مدنی دارند. ثالثا: ابطح به معنی شنزاری است که سيل بر روی آن جاری می شود و در اطراف مدينه نيز مناطقی وجود دارد که مردم آن را ابطح يا بطحاء مي نامند. رابعا: منظور از عذاب در آيه 33 انفال عذاب جمعی است نه فردی. دیگر اینکه: به اعتراف نویسندگان کتابهای طبقات نگاری، نام تعداد بسیار اندکی از صحابه در این کتابها آمده است و آنچه در این مجموعه ها آمده حتی یک دهم همه صحابه نیست.

پیغمبر اکرم(ص) دو فرزند پسر داشت که هر دو در«مکّه» از دنیا رفتند. این موضوع زبان بدخواهان «قریش» را گشود و آنها پیامبر(ص) را «ابتر»؛ (بلا عقب) خطاب کردند. این سوره نازل شد و به طرز اعجازآمیزى به آنها خبر داد که: دشمنان او ابتر خواهند بود و برنامه اسلام هرگز قطع نخواهد شد. بشارتى که از یکسو، ضربه اى بود بر امیدهاى دشمنان اسلام و از سوى دیگر، تسلّى خاطرى بود به رسول اللّه(ص) که بعد از شنیدن این لقب زشت و توطئه دشمنان، قلب پاکش غمگین و مکدر شده بود.

این سوره در«مکّه» و تقریباً اوائل دعوت آشکار پیغمبر اکرم(ص) نازل شده و تنها سوره اى است که در آن حمله شدیدى با ذکر نام، نسبت به یکى از دشمنان پیامبر(ص) یعنی ابولهب و همسرش شده است و هر دو را اهل دوزخ معرفی می کند که این معنى به واقعیت پیوست و سرانجام هر دو بى ایمان از دنیا رفتند.

بنابر ظاهر آیات قرآن، ذبیح «اسماعیل(ع)» بوده نه «اسحاق(ع)». زیرا خداوند بشارت به تولّد و نبوت اسحاق(ع) را بعد از ماجرای امتحان ذبح آورده و بشارت به نبوت، یعنی او زنده مى ماند و این با مسأله ذبح در کودکى نمی سازد. ضمن اینکه ابراهیم(ع) مطمئن بود، اسحاق(ع) مى ماند و فرزندى چون یعقوب(ع) از او به وجود مى آید، بنابراین نوبتى براى ذبح باقى نخواهد ماند. از اینها گذشته، این مسلّم است که اسماعیل(ع) را با مادرش به «مکّه» آورده شد و در آنجا رها شد و لذا ذبیح نیز اسماعیل(ع) بوده است.

محمد حنفیه با اجازه امام حسین(علیه السلام)، به جهت پشتیبانی از ایشان در این قیام و رساندن اخبار مدینه به امام(ع)، در مدینه ماند.