محمد بن عمر عبدالله فخرالدین الرازى (544 ـ 606 ق) یکى از دانشمندان بزرگ اهل سنت است که در رى متولّد شده و به همین جهت او را رازى نامیده اند. سپس به خراسان قدیم مسافرت کرده و در خوارزم سکونت یافت. او در همه علوم عقلى مثل کلام و فلسفه و علوم نقلى مثل اصول فقه، تفسیر و فقه زبردست بود، به گونه اى که در خوارزم و هرات به «شیخ الاسلام» معروف گشته بود و جایگاه بلندى در میان خوارزمشاهیان داشت.  وى در عقاید و علم کلام تابع ابوالحسن اشعرى بوده و اندیشه هاى جبرگرایانه را در کتاب‌هایش تقریر و تبیین کرده است. در فروع دین (احکام شرعى) نیز پیرو شافعى و ابوحنیفه بوده است. فخر رازی در شبهه پراکنى بر ضدّ عقاید شیعه و مسائل فلسفى معروف بوده و به «امام المشکّکین» لقب یافته است. و البته جهت اصلى این لقب، شک هاى بى اساس او در مسائل فلسفى و کلامى مى باشد که در کتاب‌های فلسفى و کلامى خود ابراز داشته است؛ خواجه نصیرالدین طوسى بسیارى از شبهات و اشکالات او را در «شرح الاشارات و التّنبیهات» و «تلخیص المحصّل» پاسخ داده و رد کرده است. اما فخر رازى به طور کامل با عقاید شیعه مخالف نبوده بلکه به دلیل تبعیت او از ابوالحسین بصرى معتزلى ـ که به شیعه نزدیک بود ـ برخى از عقاید شیعه را پذیرفته و همچنین شرحى بر نهج البلاغه نوشته است.
 

شیخ، امام و خطیب، ابوالمؤیّد، محمّد بن محمود بن محمّد بن حسن خوارزمى در سال 603  متولد شد. او نزد استاد صاحب نظر طاهر بن محمّد حفصى، فقه را فراگرفت و در خوارزم، حدیث شنید، و سپس به بغداد گام نهاد و در آنجا نیز حدیث آموخت و در دمشق به روایت حدیث پرداخت. خوارزمى پس از انجام مناسک حجّ و مدّتى مجاورت در مکه، از راه مصر به دمشق رفت و سپس راهى بغداد شد و تا آخر عمر در آن شهر بود و به تدریس پرداخت تا آن که در سال 655 در گذشت.

ابوعلى بصیر ـ ضریر ـ حسن بن مظفّر، در اصل نیشابورى، ولى در خوارزم متولّد شده است. ابن شهر آشوب او را از با تقوایانِ شعراى اهل بیت(ع) نام برده است. وى در عصر خود ادبیات را به اهل خوارزم آموخت، و معلّم و شاعر آنها و در صف مقدّم و مورد مشورت آنها بود. از او کتاب هاى «تهذیب دیوان الأدب»، و «إصلاح المنطق» ، و دیوان شعرى در دو جلد به یادگار مانده است