«سَميع» از ماده «سمع» در اصل به معنى قوّه شنوائى است كه انسان به وسيله آن صداها را درك مى كند و گاه اين واژه به گوش نيز اطلاق شده است، سپس گسترش يافته و به ادراكات باطنى به وسيله قواى روحانى نيز گفته مى شود، بعد از آن هم فراتر رفته و به احاطه وجوديه خداوند نسبت به همه صداها اطلاق شده است.
«سَمْع»، در اصل به معنى قوّه شنوائى است و گاه به خود «گوش» هم گفته مى شود. اين واژه گاه به معانى: گوش فرا دادن، اجابت دعوت، قبول و تجسّس نيز آمده است؛ و هنگامى كه در مورد خداوند به كار رود به معنى علم و آگاهى او به مسموعات است. جمعش «اسماع» است ولى در قرآن مجيد هرگز اين واژه به كار نرفته است؛ شايد به اين دليل كه خود «سمع» در معنى جمعى نيز استعمال مى شود.
تفسير موضوعى به صورت مقطعى و درباره برخی موضوعات در كلمات علماى گذشته دیده می شود اما هيچ كدام تفسیر موضوعی را در تمام محورها مطرح نكرده اند. علامه مجلسی به عنوان یکی از پیشگامان، در هريك از فصول بحارالانوار وارد مى شود، آيات مربوط به آن موضوع را جمع آورى مى كند. از نمونه هاى ديگر تفسير موضوعى، كتاب هايى است كه تحت عنوان «آيات الاحكام» نوشته شده؛ كتاب هايى در زمينه قصص قرآن نيز تأليف يافته كه داستان هاى انبياء را با گردآورى آيات قرآن تشريح مى كند.
قال الصّادق عليه السّلام :
... رَحِمَ اللّهُ دَمْعَتَکَ، اَما اِنَّکَ مِنَ الَّذينَ يُعَدُّوَنَ مِنْ اَهْلِ الْجَزَعِ لَنا وَالَّذينَ يَفْرَحُونَ لِفَرَحِنا و يَحْزَنُونَ لِحُزْنِنا، اَما اِنّکَ سَتَرى عِنْدَ مَوْتِکَ حُضُورَ آبائى لَکَ... .
وسائل الشيعه ، ج 10، ص 397