1. «دعا» انسان را به سراغ شناخت و عشق معبود مى‏ فرستد، تا پيوند ناگسستنى با او بر قرار سازد و از خوان رحمتش، توشه برگيرد. 2. دعا «دعاكننده» را به سراغ تحصيل شرايط اجابت دعا مى‏ فرستد كه نخستين آنها توبه از گناه است. 3. «دعا» انسان را به تلاش، جهت بر طرف ساختن موانع استجابت وامى‏ دارد كه ساده ‏ترين آنها پاك و حلال بودن مأكول و ملبوس و پرهيز از اموال حرام و سعى براى اداى حقوق ديگران است. 4. محتواى بسيار عميق و تكان دهنده دعاهاى معروف پيشوايان بزرگ اهل بيت، آنچنان حساب شده است كه هر جمله‏ اى از آن، درس آموزنده مهمّى است.

انسان قادر به شناخت کامل ذات و صفات خداوند نيست؛ هر چه ما بخواهيم او را در فكر خود جاى دهيم و به حقيقت ذاتش برسيم مى بينيم در فكر ما نمى گنجد؛ چراكه ما موجودى كوچك و محدوديم و او بزرگ و نامحدود. لذا در پيشگاه او سخن امام هادى(ع) را عرضه می داريم که «معبودا! تو در موقعيت غير متناهى قرار دارى؛ هرگز چشم ها نمى تواند ترا ببيند يا به ذات پاكت اشاره كند يا توصيفت نمايد»؛ ولى هرگز اين به معناي محروميت از شناخت اجمالى خداوند نيست؛ چراكه آثار ذات و صفات او تمام جهان و درون و برون وجودمان را پر كرده است.

خداوند برای درهم شکستن غرور انسان که سرچشمه سرکشى ها و ناسپاسى هاست در سوره عبس به آفرینش انسان از نطفه ای ناچیز اشاره کرده. مى فرماید: خداوند این انسان را از نطفه اى ناچیز و بى ارزش آفرید. چرا این انسان، به اصل خلقت خود نمى اندیشد؟! دقت در آفرینش انسان از نطفه و اندازه گیرى تمام ابعاد وجودى او، بهترین دلیل براى خداشناسى است و انسان با علم به این مسئله هیچگاه دچار غرور نخواهد شد.

عرفان و سیر و سلوک در واقع روش نزدیک شدن به خداوند و رسیدن به معرفت خداست و این کار بدون دور شدن از رذائل اخلاقی ممکن نیست؛ بنابر این «علم اخلاق» چون مى تواند به برطرف شدن رذائل اخلاقى كمك كند؛ يكى از پايه هاى عرفان الهى و مقدّمات آن خواهد بود.

قرآن مجيد درسوره فصّلت ،آيه 53 با صراحت مى گويد:«ما آيات آفاقى و انفسى (عجائب آفرينش خداوند در جهان بزرگ و در درون وجود انسان) را به آنها نشان مى دهيم تا آشكار گردد كه او حق است». درسوره ذاريات، آيه 21 نیز مى فرمايد: «در درون وجود شما آيات خداست، آيا نمى بينيد؟». پیامبر(ص) می فرماید: «كسى كه مخلوق را بشناسد خالق را مى شناسد، و كسى كه رزق را بشناسد رازق را مى شناسد، و كسى كه خود را بشناسد پروردگارش را مى شناسد».

«دعا» نقش بسيار مؤثرى در تربيت نفوس انسانى و سوق آنها به مراتب كمال دارد. دعا كننده وصول به مقاصد شخصى خود را از خدا طلب مي كند و خداوند تربيت و پرورش روحانى او را از طريق دعا مى خواهد. «دعا» از يك سو انسان را به سراغ «معرفة اللّه» مى فرستد تا از طريق توسّل به اسماء و صفات حُسنايش، بر سر سفره رحمتش بنشيند و از سوى ديگر دعا كننده را به سراغ تحصيل شرايط اجابت دعا مى فرستد و از سوى سوم «دعا» انسان را به تلاش در جهت برطرف ساختن موانع استجابت وا مى دارد.