علت عدم استجابت دعاى جامع الشرايط يا تأخير در اجابت؟
آيت الله العظمی ناصر مکارم شيرازی
بسم الله الرّحمن الرّحيم
گاهى انسان تمام شرايط استجابت دعا را رعايت مى كند و در انجام هيچ كدام كوتاهى ندارد، با اين حال دعايش مستجاب نمى شود و يا اجابت آن به تأخير مى افتد، در اينجاست كه از خود سؤال مى كند: با آن همه وعده هايى كه در آيات و روايات درباره اجابت دعا داده شده، چرا دعاى من مستجاب نشد؟!
بسيار مى شود كه انسان چيزى را با اصرار تمام از خدا مى خواهد، در حالى كه خبر ندارد مصحلت او نيست و اگر آن مطلوب حاصل گردد، چه بسا زندگانى او دستخوش مشكلات عظيمى گردد. نمونه اين موارد را هم در تاريخ و هم در زندگى خودمان ديده ايم. گاهى چيزى را از خدا با تمام اصرار خواسته ايم و انجام نشده و بعداً فهميديم اگر انجام مى شد، چه مشكلات مهمى دامان ما را مى گرفت.
قرآن مجيد با صراحت مى گويد: «وَ عَسى أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئاً وَ هُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَ عَسى أَنْ تُحِبُّوا شَيْئاً وَ هُوَ شَرٌّ لَكُمْ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ؛[1] چه بسا چيزى را خوش نداشته باشيد، حال آنكه خير شما در آن است و يا چيزى را دوست داشته باشيد، در حالى كه شرّ شما در آن است، و خدا مى داند و شما نمى دانيد».
به يقين علم ما محدود است و اطلاعاتمان از مصالح و مفاسد و به ويژه از آينده بسيار محدود است. با اين معلومات كم گاهى قضاوت مى كنيم و مطلبى را به حال خود مفيد مى دانيم و با اصرار آن را از خدا مى خواهيم. در حالى كه آن عالِمِ على الاطلاق مى داند مادر اشتباهيم و جز ضرر براى ما چيزى در بر نخواهد داشت.
داستان معروف ثعلبة بن حاطب انصارى در تاريخ اسلام و تفاسير، ذيل آيه 75 سوره توبه، معروف است كه مرد فقيرى بود و بارها و بارها از پيغمبر اكرم صلّی الله عليه و آله تقاضا كرد دعايى كند غنى و ثروتمند شود. رسول خدا (ص) كه آينده تاريك او در صورت توانگرى را مى ديد، از دعاكردن خوددارى مى كرد. ولى او دست از اصرار خود برنداشت تا اينكه حضرت خواسته او را از خدا طلب كرد و چيزى نگذشت كه بر اثر ارث غير منتظره اى كه به او رسيد، ثروتمند شد و صاحب گله هاى فراوان گوسفند و امثال آن گرديد. او كه تا آن زمان هر پنج وقت با پيغمبر (ص) نماز مى خواند، ديگر حتى در نمازجمعه نيز شركت نمى كرد، و هنگامى كه مأموران زكات به سراغ او رفتند، از دادن زكات سرپيچى كرد و آن را نوعى جزيه كه از غير مسلمين مى گيرند ناميد، و در ميان تمام مردم منفور شد، هم دنياى خويش را از دست داد و هم آخرت خود را.[2]
امثال اين ثعلبه ها در هر زمان و هر مكان كم نيستند.
گاه بعضى از پسران جوان به دخترى علاقه مند مى شوند و تمام سعادت خود را در ازدواج با آن دختر مى دانند و با تمام وجود براى انجام شدن اين ازدواج دعا مى كنند. در حالى كه خدا مى داند كه اگر مثلاً آنها با هم ازدواج كنند فرزند معلولى به وجود مى آيد كه يك عمر آنها را آزار مى دهد و به همين دليل دعاى آنها را مستجاب نمى كند.
بنابراين هرگاه خواسته مهمى داشتيم و بعد از دعاهاى فراوان، انجام نشد، بايد بدانيم مصلحتى در آن بوده و خداى رحمان و رحيم به خاطر آن، دعاى ما را مستجاب نكرده است.
امام اميرمؤمنان على عليه السّلام در نامه معروف به امام حسن عليه السّلام كه تمام فضايل اخلاقى و مصالح دين و دنيا در آن جمع است، درباره دعاى غير مستجاب، چنين مى فرمايد: «وَ رُبَّمَا سَأَلْتَ الشَّيْءَ فَلَا تُؤْتَاهُ ... لَكَ فَلَرُبَّ أَمْرٍ قَدْ طَلَبْتَهُ فِيهِ هَلَاكُ دِينِكَ لَوْ أُوتِيتَهُ؛[3] گاه مى شود چيزى را از خدا مى خواهى و به تو نمى دهد ... گاه آن چيز را كه از خدا مى خواهى اگر به آن برسى مايه تباهى دين توست».
از برخى از احاديث نيز استفاده مى شود كه گاه خداوند استجابت دعا را تأخير مى اندازد، تا دعاكننده مشمول اجر و پاداش بيشترى شود و يا اينكه بيشتر به درگاه خداوند برود.
در حديثى از امام صادق عليه السّلام مى خوانيم: «إِنَ الْعَبْدَ لَيَدْعُو، فَيَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِلْمَلَكَيْنِ: قَدِ اسْتَجَبْتُ لَهُ وَ لَكِنِ احْبِسُوهُ بِحَاجَتِهِ، فَإِنِّي أُحِبُّ أَنْ أَسْمَعَ صَوْتَهُ وَ إِنَ الْعَبْدَ لَيَدْعُو، فَيَقُولُ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى: عَجِّلُوا لَهُ حَاجَتَهُ، فَإِنِّي أُبْغِضُ صَوْتَهُ؛[4] گاهى بنده اى از بندگان خدا دعا مى كند و خداوند متعال به دو فرشته اى كه مأمور ثبت اعمال او هستند، مى فرمايد: من دعاى او را مستجاب كردم، ولى حاجت او را به تأخير بيندازيد، چون دوست دارم صداى او را بيشتر بشنوم. و گاه بنده اى دعا مى كند و خداوند متعال مى فرمايد: حاجت او را زودتر به او بدهيد من دوست ندارم صداى او را بشنوم».
از سوى ديگر بايد توجه داشت دعاهايى كه به هر دليل به استجابت نمى رسد، چنان نيست كه بدون اجر و پاداش باشد. بسيار مى شود كه خداوند نعمت ديگرى به جاى آن در دنيا و آخرت به انسان مى بخشد و يا بلاهايى از او دفع مى كند، همان گونه كه در حديثى از پيغمبر اكرم صلّی الله عليه و آله مى خوانيم: «مَا مِنْ مُسْلِمٍ يَدْعُو اللَّهَ بِدُعَاءٍ، إِلَّا يَسْتَجِيبُ لَهُ: فَإِمَّا أَنْ يُعَجِّلَ فِي الدُّنْيَا وَ إِمَّا أَنْ يَدَّخِرَ لِلْآخِرَةِ وَ إِمَّا أَنْ يُكَفَّرَ مِنْ ذُنُوبِهِ؛[5] هيچ مسلمانى نيست كه دعا مى كند، مگر اينكه مستجاب مى شود: خداوند خواسته او را يا در اين دنيا به او مى دهد و يا براى روز آخرت ذخيره مى كند و يا گناهانش را به‌خاطر آن دعا مى بخشد».[6]
منبع: عرفان اسلامی (شرحی جامع بر صحيفه سجاديه)، آيت الله العظمی مکارم شيرازی و همکاران
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.