براى دعا كردن و باريافتن به محضر دوست، و بهره ‏مندى بيشتر از فيض و رحمت الهى، آدابى ذكر شده است، كه يقيناً براى استجابت دعا، مؤثّر خواهد بود. در اينجا به اهمّ آنها - با استفاده از روايات - اشاره مى ‏شود: الف) معرفت الهى‏؛ ب) حسن ظنّ به خدا؛ ج) دعا همراه با احساس نياز؛ د) دعا همراه با توجه تامّ‏؛ هـ) دعا همراه با خضوع و دل ‏شكستگى‏؛ و) دعا همراه با استغفار و صلوات‏؛ ز) اصرار و پافشارى در دعا.

اولا: بیانات روایی ما را به این حقیقت رهنمون می سازند که استجابت دعا امری مطلق نیست، بلکه مشروط به شرایطی است مانند: توبه و خودسازی و کوشش برای پاکی قلب و روح، پرهیز از تغذیه از حرام و غصب اموال و ستم به دیگران، مبارزه با فساد و دعوت به حق، عمل به پیمان های الهی، توأم شدن دعا با عمل و تلاش و کوشش و... .
ثانیا: خدا بر اساس عدالت، مصلحت بندگانش را رعایت می کند و برآورده سازی حاجات شان را در ارتباطی مستقیم با مصالح شان، اعمال می نماید نه بر اساس ترتیب اثر دادن فوری به خواسته های بندگان. می توان گفت که مهم ترین شرط استجابت دعا مصلحت بودن آن برای بنده است.
ثالثا: خداوند بر اساس اطلاع کاملش از مصالح و مفاسد، گاهی مطلوب دعاکننده را فورا عطا می کند، گاهی درخواست او را اجابت می کند و می پذیرد ولی به خاطر اینکه دوستش دارد مطلوب او را با گذشت مدتی عطا می کند، گاهی دعای او را می پذیرد و مستجاب هم می کند امّا اثر آن را «پاک شدن» گناهان و کفاره آنها قرار می دهد و گاهی نیز ضمن پذیرش آن دعا، آن را ذخیره و توشه آن بنده برای آخرتش قرار می دهد.

روزى پیامبر(ص) احکام حج را بیان می کرد، شخصى گفت: آیا این دستور براى هر سال است؟ پیامبر(ص) پاسخ نگفت، او اصرار کرد. آیه فوق نازل شد و پیامبر(ص) فرمود: مادام که چیزى به شما نگفته ام روى آن اصرار نورزید که بر شما واجب می شود و اگر مخالفت با آن کنید گناهکار هستید.

راه علاج صفت رذیله «تعصّب» به چند طريق امکان پذیر است؛ در درجه اوّل توجّه به انگيزه‏ ها و ريشه‏ ها و از بين بردن آن است. همچنين بايد به آثار و پيامدهاى زيانبار آن توجّه شود كه اين خود، عامل ديگرى براى از ميان بردن اين رذيله اخلاقى است. طريق ديگر درمان، تغيير شكل و تعويض محتواى آن است به اين معنى كه انگيزه ‏ها و وابستگی ها را از بخش هاى منفى به بخش هاى مثبت و در جهت فضایل اخلاقی و افعال پسندیده هدایت کنیم.

در سوره «توبه» سرنوشت فرد بخيلى از انصار به نام «ثعلبة بن حاطب» در عصر رسول خدا(ص) آمده که به اصرار زياد و به برکت دعای پیامبر(ص) صاحب ثروت فراوانی شد؛ اما هنگامی که آیه زکات نازل شد، پيمان خود را با خدا و پيامبرش فراموش كرد و در مقابل دادن زكات ايستاد و حتّى به حالت كنايه آميزي بر آيين اسلام و قانون زكات خرده گرفت و آن را شبيه جزيه اهل كتاب شمرد. او با اين كارش در صف منافقان قرار گرفت و همه مسلمين نيز او را از جامعه اسلامى طرد كردند.

در سوره «ص» سخن از آزمون بزرگ حضرت داوود(ع) يكى از پيامبران بزرگ الهى است كه به خاطر شتابزدگى و عجله در قضاوت از سوى خداوند مورد مؤاخذه قرار گرفت. دقت در این ماجرا اين حقيقت را بيان مى كند كه «عجله و شتاب» در كارها مخصوصاً «عجله در قضاوت» و داورى مايه سرافكندگى و ايجاد مشكلات در زندگى فردى و اجتماعى است.