درباره ذوالقرنین نظریات مختلفی بیان شده، برخی «اسکندر مقدونى» و برخی یکى از پادشاهان «یمن» را ذوالقرنین دانسته اند و برخی آن را بر «کورش کبیر» تطبیق داده اند و قرائنی برای این نظریه ذکر کرده اند که بیشتر از دو نظر قبل با اوصافی که در قرآن آمده مطابقت دارد.
محور بحث هاى سوره «ق»، مسأله «معاد» است و انکار آن توسط کافران، استدلال بر مسأله «معاد» از طریق توجه به نظام آفرینش و توجه به خلقت نخستین، اشاره به مسأله ثبت اعمال و مسائل مربوط به مرگ و حوادث روز قیامت، اوصاف بهشت و دوزخ و حوادث تکان دهنده پایان جهان؛ در این میان اشاراتى است کوتاه به سرنوشت دردناک اقوام طغیانگر پیشین (مانند قوم «فرعون»، «عاد»، «لوط»، «شعیب» و «تبع») و نیز دستوراتى براى توجه به خدا و ذکر او به پیامبر اسلام(ص).
قال رسول الله(صلى الله عليه وآله):
مَنْ حجَّ أوِ اعْتَمَرَ فَلَمْ يَرْفَثْ وَلَمْ يَفسُقْ يَرْجِع کَهَيئَةِ يَوْم وَلَدَتْهُ اُمُّهُ.
کسى که حج يا عمره انجام دهد و در آن گناه و فسقى مرتکب نگردد، برمى گردد، همانند روزى که از مادر متولد شده است.
سنن دارقطنى: 2 / 284