با اينكه دروغ از مهمترين گناهان است و خطرات زيادى براى هر انسانى از نظر مادى و معنوى، فردى و اجتماعى دارد. ولى باز هم مواردى دارد كه به صورت‏ استثناء در روايات اسلامى و سخنان فقها و علماى اخلاق به پيروى از آن احاديث آمده است.

اين موارد عمدتاً عبارتند از: ۱. دروغ براى اصلاح ذات البين؛ ۲. دروغ براى اغفال دشمن در ميدان جنگ؛ ۳. در مقام تقيّه؛ ۴. براى دفع شرّ ظالمان؛ ۵. در تمام مواردى كه جان و ناموس انسان به خطر مى افتد و براى نجات از خطر راهى جز توسل به دروغ نيست.

درباره نقش اضطرار و يأس از ديگران در استجابت دعا، امام صادق(ع) مي فرمايد: «اگر خواستيد دعاي شما مستجاب شود ابتدا از غير خدا قطع اميد كنید، تا دلتان به هيچ قدرتي جز حق تكيه نكند، آنگاه دعا كنيد، يقيناً آن دعا مستجاب است». از این آیه که مي فرمايد: «أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَکْشِفُ السُّوءَ» برداشت می شود که اِله و ربّ آن است كه بتواند مضطر را اجابت كند و آنها كه قدرت اجابت مضطر را ندارند، اِله نيستند. همچنین اشاره می کند که شخص مضطر می فهمد که حل مشکلش تنها به دست خداست.

قرآن برای اجابت دعا بر روى عنوان «مضطر» تکیه کرده، چراکه یکى از شرائط اجابت دعا ناامیدی ازعالم اسباب است. اگر انسان به این مرحله برسد، مهمترین شرط اجابت دعا را فراهم ساخته است. آیه، مفهوم گسترده اى دارد که یکى از مصداق هاى روشن آن طبق روایات وجود مهدى(ع) است که وقتی همه جا را فساد گرفته باشد و حالت اضطرار در کل عالم نمایان شود، در مقدس ترین نقطه روى زمین دست به دعا برمى دارد و تقاضاى کشف سوء مى کند و خداوند این دعا را سرآغاز انقلاب مقدس جهانى او قرار مى دهد.