«عدالت» مفهوم وسيعى دارد كه همه اعمال نيك را در بر مى گيرد؛ با این حال عدالت داراى دو معنای عمده است:  معناى وسيع اين كلمه «قرار گرفتن هر چيز در جاى خويش» است و معناى ديگر عدالت «مراعات حقوق افراد» است. عدالت در مفهوم گسترده اسلامى اش از دادگرى فراتر است و به معناى ترك گناهان كبيره، و عدم اصرار بر صغائر آمده است.

نقطه مقابل عدالت، «ظلم» يعنى حق ديگرى را گرفتن و به خود اختصاص دادن، يا حق كسى را گرفتن و به ديگرى دادن، يا تبعيض قائل شدن. «ظلم» هنگامی که در برابر عدل در نظر گرفته شود، به معناى وسيع كلمه، آن است كه شخص يا كار يا چيزى را در موقعيتى كه شايسته آن نيست قرار دهند.

خداوند در آیات 55 و 56 سوره اعراف می فرمايد: «پروردگار خود را از روى تضرع و در پنهانى بخوانيد [و از تجاوز دست برداريد كه] او متجاوزان را دوست نمى‏ دارد. * و در زمين فساد مكنيد بعد از آنكه اصلاح شده است، و او را با بيم و اميد بخوانيد [بيم از مسئوليت ها و اميد به رحمتش، و نيكى كنيد] زيرا رحمت خدا به نيكوكاران نزديك است».   در اين دو آيه، اشاره به پنج قسمت از شرائط قبولى دعا شده است: نخست اينكه از روى تضرّع و در پنهانى باشد؛ ديگر اينكه از حد اعتدال تجاوز نكند؛ سوم اينكه با توليد فساد و تبهكارى همراه نگردد؛ چهارم اينكه توأم با بيم و اميد متوازن باشد؛ پنجم اينكه با نيكوكارى توأم گردد.

«صبر» در اسلام نوعى فرهنگ و دانش است و در قرآن و احادیث مورد توجه زياد قرار گرفته و بسیاری از خيرات و درجات الهی منوط به صبر دانسته شده است. حتی خداوند در چندین جا پیامبر(ص) را توصیه به صبر می کند. خود پیامبر(ص) نيز صبر را نصف ايمان دانسته و امام صادق(ع) نيز صبر را نسبت به ايمان به منزله سر نسبت به بدن معرفي كرده است. علماء نيز نصف ایمان را صبر و نصف دیگر را یقین می دانند.

امام علی(ع) در «نهج البلاغه» مى فرمايد: «زاد و توشه برگيريد كه بهترين زاد و توشه تقواست. با اعمال نيك، بر مرگ پيشی گيريد! [و قبل از آنكه مرگ فرصت را بگيرد ذخاير بزرگى از اعمال نيك فراهم سازيد] با چيزى كه از دستان مى رود چيزى را كه براى شما جاودان مى ماند، خريدارى كنيد و [از دنيا] كوچ كنيد! كه به شدّت براى كوچ دادن شما، اقدام شده است. آماده مرگ باشيد كه بر شما سايه افكنده است و از كسانى باشيد كه آنها را بانگ زدند و بيدار شدند و دانستند كه دنيا سراى ابدى نيست؛ لذا آن را با سراى آخرت مبادله كردند».

امام علی(ع) در ارتباط با آثار تقوی می فرماید: «تقوا توشه سفر آخرت و پناهگاهی در برابر عذاب است، دوستان خدا را از ارتكاب گناه باز داشته و قلبهايشان را قرين خشيّت ساخته است. آنها در طريق عبودیت مشقت را به جاى راحتى پذيرفته اند، پایان زندگى را نزديك دانسته و در انجام اعمال نيك شتاب دارند، و آرزوهاى طولانی را دروغ مى شمرند». در واقع آنان براى نجات از گناه و انجام مسئوليت ها، از آسايش چشم مى پوشند، زیرا معتقدند تحمل ناراحتيهاى اين جهان سبب آرامش و آسايش جاودان آنها در آخرت مى شود.