آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

با توجّه به آیات و روایات، عفو و گذشت آثار بسيار مطلوبی دارد مانند: ۱. عفو و گذشت گاه دشمنان سرسخت را به دوستان صميمى مبدل مى سازد. ۲. عفو و گذشت سبب بقای حكومت ها و دوام قدرت است. ۳. عفو و گذشت سبب عزّت و آبرو مى گردد. ۴. عفو و گذشت نقطه پايانى بر تسلسل خشونت و جنايت مى گذارد. ۵. عفو سبب سلامت روح و آرامش جان و در نتيجه سبب طول عمر است.

نتايج معنوى و پاداش هاى اخروى آن بيش از اينها است؛ همين اندازه كافى است كه بدانيم در حديثى از اميرمؤمنان على عليه السّلام  آمده است كه: «الْعَفْوُ مَعَ الْقُدْرَةِ جُنَّةٌ مِنْ عَذَابِ اللَّهِ؛  عفو و گذشت به هنگام قدرت، سپرى است در برابر عذاب الهى».

با توجّه به آیات و روایات بیان شده، عفو و گذشت آثار بسيار مطلوب و شگفت انگيزى دارد مانند:

۱. عفو و گذشت گاه دشمنان سرسخت را به دوستان صميمى مبدل مى سازد به خصوص زمانى كه توأم با نيكى و مقابله به ضد (نیکی کردن در مقابل بدی دیگران)، بوده باشد. در آيه 34 سوره فُصِّلَت به این معنا اشاره شده است: «وَ لا تَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَ لاَ السَّيِّئَةُ، ادْفَعْ بِالَّتي‏ هِيَ أَحْسَنُ، فَإِذَا الَّذي بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ عَداوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَميمٌ؛ هرگز نيكى و بدى يكسان نيست. بدى را با نيكى دفع كن ناگاه [خواهى ديد] همان كس كه ميان تو و او دشمنى است، گويى دوستى گرم و صميمى است».

۲. عفو و گذشت سبب بقای حكومت ها و دوام قدرت است؛ چرا كه از دشمني ها و مخالفت ها مى كاهد و بر دوستان و طرفداران مى افزايد. در حديثى از پيامبر اكرم صلّى الله عليه و آله مى خوانيم: «عَفْوُ الْمُلُوكِ بَقَاءُ الْمُلْكِ؛[1] عفو پادشاهان سبب بقاء حكومت است».

۳. عفو و گذشت سبب عزّت و آبرو مى گردد. چرا كه در نظر مردم نشانه بزرگوارى و شخصيت و سعه صدر است؛ در حالى كه انتقام جويى نشانه كوتاه فكرى و عدم تسلّط بر نفس است. در حديثى از پيامبر اكرم صلّى الله عليه و آله آمده است: «عَلَيْكُمْ بِالْعَفْوِ فَإِنَّ الْعَفْوَ لَايَزِيدُ الْعَبْدَ إِلَّا عِزّاً؛[2] بر شما باد به عفو و گذشت چرا كه عفو چيزى جز عزت بر انسان نمى افزايد».

۴. عفو و گذشت جلوی تسلسل ناهنجارى ها و كينه ورزى ها و خشونت و جنايت را مى گيرد و در واقع نقطه پايانى بر آنها مى گذارد. زيرا انتقام جويى از يك طرف سبب برافروخته شدن آتش كينه در دل طرف ديگر مى شود و او را به انتقامى خشن‏تر وا مى دارد و آن انتقام خشن تر سبب خشونت بيشترى از طرف ديگر مى شود و گاه به جنگى تمام عيار در ميان دو طايفه يا دو قبيله بزرگ منجر مى گردد كه خون هاى زيادى در آن ريخته مى شود و اموال و ثروت ها بر باد مى رود. در حديثى از رسول خدا صلّى الله عليه و آله آمده است: «تَعافُوا تَسْقُطُ الضَغائِنُ بَيْنَكُمْ؛[3] يكديگر را عفو كنيد كه دشمنى ها و كينه ها را از ميان مى برد».

۵. عفو سبب سلامت روح و آرامش جان و در نتيجه سبب طول عمر است. همان گونه كه در حديثی از رسول اللّه صلّى الله عليه و آله مى خوانيم: «مَنْ كَثُرَ عَفْوُهُ مُدَّ فِي عُمُرِهِ؛[4] كسى كه عفوش افزون گردد، عمرش طولانى مى شود».

آنچه گفته شد آثار و بركات اجتماعى عفو و گذشت است. امّا نتايج معنوى و پاداش هاى اخروى آن بيش از اينها است؛ همين اندازه كافى است كه بدانيم در حديثى از اميرمؤمنان على عليه السّلام  آمده است كه: «الْعَفْوُ مَعَ الْقُدْرَةِ جُنَّةٌ مِنْ عَذَابِ اللَّهِ؛[5] عفو و گذشت به هنگام قدرت، سپرى است در برابر عذاب الهى».[6]

منبع: اخلاق در قرآن