خشم و غضب هميشه جنبه منفى ندارد؛ گاه جنبه مثبت دارد و براى زندگى مادى و معنوى انسان ضرورى و لازم است. اگر كسى گمان كند خداوند نيرويى را در انسان بى حكمت آفريده است، يا بعضى از نيروهاى خداداد صرفا جنبه ويرانگرى دارد، چنين كسى حكمت خدا را نشناخته و در واقع توحيد افعالى او ناقص است. محال است عضوى در پيكر و نيرویى در درون و جان آدمى باشد و اثر مثبتى نداشته باشد؛ از جمله نيروى غضب. هنگامى كه انسان خشمگين مى شود تمام توان او بسيج مى گردد و گاه قدرت او چندين برابر زمانِ عادى و معمولى مى شود. فلسفه وجودى اين حالت در واقع آن است كه اگر جان يا مال يا منافع ديگر انسان به خطر بيافتد، بتواند حداكثر دفاع را در برابر مهاجم داشته باشد و اين نعمت بسيار بزرگى است. بنابراين نيروى غضب يك نيروى مفيد و مهم دفاعى است كه براى بقاى حيات انسان ضرورت دارد، مشروط بر اينكه در جاى خود به كار گرفته شود.

قرآن وعده بهشت و لباس هاى حرير بهشتى را به صابران داده است. فرشتگان نيز به هنگام ورودشان به بهشت به آن ها به خاطر صبر و استقامتى كه داشتند درود مي فرستند. در آيه 12 سوره «دهر» از ميان تمام نعمت هاى بهشتى روى مسئله لباس هاى پر ارزش و زيبا تكيه شده و اين يا به خاطر آن است كه اين صابران علاوه بر دادن غذاهاى خود به گرسنگان، لباس هاى خويش را نيز به آنها مى بخشيدند و به لباس ساده قناعت مى كردند يا اينكه جمال ظاهر انسان با لباس است همان گونه كه جمال باطن با تقوى است كه قرآن نيز به «لباس تقوى» تعبير كرده است.

ایراد عمده کار شورشیان بر ضد «عثمان» این بود که خارج از محور قوانین قضایی اسلام، به طور خودسرانه عمل کردند. شایسته بود قبل از آنکه از طرف قشرهای پایین جامعه شورشی علیه عثمان انجام شود، بزرگان صحابه از مهاجرین و انصار، او را محاکمه می کردند تا کار به دست توده مردم نیفتد. بنابراین فرمایش امام(ع) در خطبه 168 «نهج البلاغه» که می فرماید: «اگر اوضاع آرام شود، من متخلفان را کیفر خواهم داد» کاملاً حساب شده و هماهنگ با قوانین قضایی اسلام است.

یکی از قیام هایی که علیه حکومت بنی امیّه صورت گرفت و به نابودی کامل آنها انجامید، قیام «ابومسلم خراساني» بود. این قیام که به نیّت درهم کوبیدن بنی امیّه و تاسیس حکومت آل محمد(ص) تشکیل شده بود، موفّقیّت های زیادی به دست آورد؛ ولی سرانجام بر اثر توطئه عباسیان حکومت به بنی عبّاس رسید و ابومسلم نیز به قتل رسید. اگر چه شخصيت ابومسلم از نظر تاريخى بسيار پيچيده است، ولى آنچه مسلّم است اين است كه قيام او در آغاز به نام طرفدارى از آل محمد(ع) صورت گرفت و نخستين ياران او نيز از شيعيان بودند.

اگر «امر به معروف و نهی از منکر» با ادب و احترام و با ادبیات مناسب باشد تأثیرگذار می باشد. روزی امام حسن(ع) و امام حسین(ع) که سنّ کمی داشتند؛ دیدند که پیرمردی اشتباه وضو می گیرد. به پیرمرد گفتند: شما ببینید کدام یک از ما بهتر وضو می گیرد. پیرمرد كه وضو گرفتن آن دو نفر را ديد، گفت: وضوى شما بسيار خوب بود، اين من بودم كه عمرى غلط وضو مى گرفتم و اكنون از شما وضوى صحيح را تعليم ديدم.

يكي از آسيب ها در جوامع ديني، وجود «خرافه» است. «خرافه» به هر كار غير عُقَلايي و غير منطقى كه نه پشتوانه وحى آسمانى داشته باشد، و نه عقل سالم آن را اجازه دهد گفته مي شود. از مصادیق «خرافه پرستی» مي توان به بت پرستی، زنده به گور کردنِ دختران، فال بد، بد قدمی و خوش قدمی، سحر و جادو، بخت خوب و بد، گدایی به اسم گرفتن حاجت اشاره كرد. اسلام «خرافه» و «خرافه پرستی» را به شدت مردود می شمارد. در روایت آمده که: «فال بد شرک است، کسی که فال بد بزند از ما نیست».

روايات متعددى از منابع شيعه و اهل سنت، رفعت مقام و عظمت جايگاه خاندان پيامبر(ص) را در پيشگاه خدا روشن ساخته است. در حدیثی پيامبر(ص) می فرماید: «جبرئيل(ع) به من گفت: اى محمّد!(ص) شرق و غرب جهان را گشتم كسى را از تو گرامى تر و خاندانى را از بنى هاشم گرامى تر نيافتم». همچنین در کتاب «صحیح مسلم» آمده که پیامبر(ص) در خطبه غدیر سه بار این جمله را تکرار فرمود كه: «به شما يادآورى مى كنم كه خدا را در مورد اهل بيت من فراموش نكنيد».

بنی امیه در دوران کوتاه تاریخ خود ظلم ها و جنایات وحشتناکی را در حق بنی هاشم انجام دادند و سرانجام در زمان «سفّاح» نخستين خليفه عبّاسي انتقام سختی از آنان گرفته شد. سران بنی امیه از سفّاح، امان خواستند و او نیز پاسخ محبت آمیزی به آنان داد؛ اما از فکر انتقام بنی امیه غافل نبود، تا آن که اشعار «سُدیف» در بیان مظلومیت بنی هاشم و ظلم های بنی امیه، آتش انتقام را در سفّاح شعله ور ساخت و بالاخره همه سران بنی امیه را در يك مجلس به هلاکت رساند.

در عشق هاى حقيقى و مقدّس، روحِ انسان نورانيّت فوق العاده اى پيدا مى كند و همه چيز را جز معشوق حقيقى فراموش مى كند و تحمّل تمام شدائد را براى رسيدن به وصال او و برخورداري از جذبه هاى عنايت و لطفش آسان مى شمرد. در حدیث قدسی آمده: «هنگامى كه بنده ام به من توجّه پيدا كند، به من عشق مى ورزد و من هم به او عشق مى ورزم و هنگامى كه به من عشق ورزد حجاب ميان خودم و او را بر مى دارم، تا به مقام شهود نائل گردد». به فرموده پیامبر(ص) برترين مردم كسى است كه عاشق عبادت باشد و آن را در آغوش بگيرد و با قلبش آن را دوست داشته باشد و با جسدش آن را لمس كند.

امام علي(ع) به دو انگیزه او اشاره می کند؛ اول: داشتن افکار زنانه که طلحه و زبیر به آسانی توانستند احساساتش را تحریک کرده و فکر او را بدزدند و او را با خود همراه سازند. دوم: او کینه هایی از امام(ع) در سینه داشت که بسیار پر جوش و خروش بود تا آنجا که به او اجازه نمی داد در عواقب این کار درست بیندیشد، در واقع انگیزه او هرگز دفاع از خون عثمان نبود؛ چرا که خودش در آن شرکت داشت؛ بلکه هدفش تحریک مردم بر ضد امام(ع) بود.