روايات زيادى در منابع اسلامى داريم كه نشان مى دهد اعمال خيرى كه انسان براى درگذشتگان انجام مي دهد به صورت هدايائى به آنها مى رسد، اين مطلب هم دلالت بر وجود عالم برزخ دارد و هم دليل بر ارتباط اموات با اين جهان است. در روايات متعددى آمده كه اگر انسان در ميان مردم، سنّت حسنه اى يا سنّت سيّئه اى بگذارد، آثارش به او مى رسد؛ همچنين مردگان از بركات صدقات جاريه (يعني كارهاى نيكى كه اثر مستمر دارد) نيز بهره مند مي شوند.

به بیان روایات اگر عمل بالا رفت عامل نيز بالا مي رود؛ چون عمل از عامل جدا نيست كه عمل را در نامه ‏اي بنويسند و تنها همان عمل بالا برود. ممكن نيست جان عمل كه نيّت است، از انسان جدا باشد. آری عمل واقعيتي است وابسته به جان آدمي و همواره با صاحب عمل خواهد بود؛ پس اگر عمل بالا مي رود عامل هم بالا مي رود و آنگاه است که انسان آسماني و فرشته شده، وصف او سماوي مي شود.

قرآن از تکلم زمین در قیامت سخن گفته و می فرماید: «زمین در آن روز تمام خبر خود را باز مى گوید». در حقیقت زمین یکی از مهمترین شهود اعمال انسان در قیامت است. از این رو پیامبر(ص) در حدیثی می فرماید: «منظور از خبر دادن زمین این است که: اعمال هر مرد و زنى را که بر روى زمین انجام داده اند خبر مى دهد، مى گوید: فلان شخص در فلان روز فلان کار را انجام داد». هم چنین امام على(ع) می فرماید: «در قسمت هاى مختلف مساجد نماز بخوانید، زیرا هر قطعه زمین، در قیامت براى کسى که روى آن نماز خوانده گواهى مى دهد».

در آغاز سوره فجر، سوگندهایی آمده و مقدمه اى است براى تهدید جباران به عذاب الهى؛ سپس به بعضى از اقوام طغیانگر مانند قوم «عاد»، «ثمود» و «فرعون» و انتقام شدید خداوند از آنان اشاره شده؛ در ادامه اشاره مختصرى به آزمایش انسان دارد، و کوتاهى او را در اعمال خیر به باد انتقاد مى گیرد؛ و در پایان، مسأله «معاد» مطرح شده است.