آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) در حدیثی می فرمایند: «اَلاِخْلاصُ ثَمَرَةُ الْيَقينِ»؛ (اخلاص ميوه درخت يقين است). هر قدر يقين انسان به توحيد افعالى خدا بيشتر باشد و هيچ مؤثّرى را در عالم هستى، جز ذات پاك او نشناسد، و همه چيز را از ناحيه او و به فرمان او بداند، و اگر اسباب و عواملى در عالم امكان وجود دارد، آن را نيز سر بر فرمان او ببيند، چنين كسى اعمالش توأم با خلوص است؛ زيرا جز خدا مبدأ تأثيرى نمى بيند كه براى او كار كند. اين حقيقت در منابع اسلامى منعكس شده است.

بى شك اخلاص نيّت هميشه برخاسته از ايمان و يقين و عمق معارف الهيّه است؛ هر قدر يقين انسان به توحيد افعالى خدا بيشتر باشد و هيچ مؤثّرى را در عالم هستى جز ذات پاك او نشناسد و همه چيز را از او و از ناحيه او و به فرمان او بداند و اگر اسباب و عواملى در عالم امكان وجود دارد آن را نيز سر بر فرمان او ببيند، چنين كسى اعمالش توأم با خلوص است؛ زيرا جز خدا مبدأ تأثيرى نمى بيند كه براى او كار كند.
اين حقيقت در روايات اسلامى در عبارات كوتاه و پر معنايى منعكس است؛ امام علىّ بن ابيطالب(عليه السلام) در حديثى مى فرمايد: «اَلاِْخْلاصُ ثَمَرَةُ الْيَقينِ»؛ (اخلاص ميوه درخت يقين است).(1)
و از آنجا كه عبادت به مقتضاى «وَاُعْبُدْ رَبَّكَ حَتّى يَأتِيَكَ الْيَقينُ»؛(2) يكى از اسباب يقين مى باشد، در حديث ديگرى از همان حضرت آمده است كه «اَلاِْخْلاصُ ثَمَرَةُ الِْعبادَةِ»؛ (اخلاص ميوه درخت عبادت است).(3)
و نيز از آنجا كه علم و معرفت يكى از سر چشمه هاى يقين است، و يقين چنان كه گفتيم سرچشمه اخلاص است، در حديثى از همان حضرت آمده است كه فرمود: «ثَمَرَةُ الْعِلْمِ اِخْلاصُ الْعَمَلِ»؛ (ميوه علم، اخلاص عمل است).(4)
و بالاخره در گفتار جامعى از مولى على(عليه السلام) به سرچشمه هاى اخلاص چنين اشاره شده است: «اَوَّلُ الدِّيْنِ مَعْرفَتُهُ، وَ كَمالُ مَعْرِفَتِهِ التَّصْديقُ بِهِ، وَ كَمالُ التَّصْديقِ بِهِ تَوحِيدُهُ، وَ كَمالُ تَوْحِيِدهِ الاِْخْلاصُ لَهُ»؛ (سرآغاز دين معرفت خداست، و كمال معرفتش تصديق ذات اوست، و كمال تصديق ذاتش، توحيد و شهادت بر يگانگى او مى باشد؛ و كمال توحيد او اخلاص است).(5)،(6)