روايات تكان دهنده و كوبنده اى درباره مشروبات الكلى از ائمه اهل بيت (ع) نقل شده كه بى پرواترين افراد گناهكار را به لرزه در مى آورد! همين اندازه بس كه در شرع ما آن را «ام الخبائث» مى نامند. از بعضى روايات ائمه اهل بيت (ع) استفاده مى شود كه نشستن پاى سفره اى كه شراب در آن وجود دارد، حرام است. شرب خمر در روایات بزرگترين گناه شمرده شده است. اگر كسى آن را حلال بداند، در صورتى كه متوجّه باشد كه لازمه حلال دانستن آن، تكذيب خدا و پيغمبر (ص) مى باشد، كافر است.
ميگسارى در زمان جاهليت و قبل از ظهور اسلام فوق العاده رواج داشت و به صورت يك بلاى عمومى در آمده بود، تا آنجا كه بعضى از مورخان مى گويند عشق عرب جاهلى در سه چيز خلاصه مى شد: شعر و شراب و جنگ! روشن است كه اگر اسلام مى خواست بدون رعايت اصول روانى و اجتماعى با اين بلاى بزرگ عمومى به مبارزه برخيزد، ممكن نبود. لذا از روش تحريم تدريجى و آماده ساختن افكار و اذهان براى ريشه كن كردن ميگسارى استفاده كرد. در این راستا قرآن مجيد در چهار مرحله حكم به تحريم شراب داد.
على عليه السلام صاحب حكمت و دانش / گستره علم و دانش حضرت على (ع) / مرجعيّت علمى امام على (ع) / امام على (ع) دروازه شهر علم پيامبر (ص) / سخنى درباره «نهج البلاغه» و «گوينده آن» / فصاحت و بلاغت نهج البلاغه / محتواى ژرف و عميق نهج البلاغه / جاذبه فوق العاده نهج البلاغه / اسناد نهج البلاغه / سيّد رضى گرد آورنده نهج البلاغه / چرا سيد رضی نهج البلاغه را جمع آورى كرد؟ / شروح نهج البلاغه / پيام امام امير المؤمنين عليه السلام (شرح تازه و جامعى بر نهج البلاغه) / ويژگى هاى اين شرح (پيام امام امير المؤمنين عليه السلام)
«رياكارى» تخريب كننده فضائل اخلاقى و عاملى براى پاشيدن بذر رذائل در روح و جان انسانهاست. در حديثى از رسول خدا (ص) مى خوانيم كه فرمود: «كسى كه نماز را به خاطر ريا بخواند، مشرك شده و كسى كه روزه را براى ريا به جا آورد، مشرك شده و كسى كه صدقه و انفاق را براى ريا انجام دهد، مشرك شده. سپس آيه "فَمَنْ كانَ يَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ..."، را تلاوت فرمود». روزه از معدود عباداتى است كه گناه بزرگ ريا و خودنمائى نمى تواند در آن نفوذ كند؛ زيرا شخصى كه اهل روزه است و لياقت بار يافتن به اين ضيافت الهى را دارد، هرگز به غير از خدا به ديگرى فكر نمى كند. در احکام روزه نيز اگر شخص روزه دار حين روزه قصد ريا نمايد، روزه اش باطل است و بايد قضا نمايد؛ البته کفاره ندارد. لذا تمام «عبادات»، مشروط به «اخلاص» هستند و از طرفی خود عبادات از اسباب خلوص نيت هستند. امير مؤمنان على (ع) می فرمايد: «خداوند ايمان را براى تطهير دل از شرك واجب فرموده، و نماز را براى پاك شدن از تكبّر، و زكات را سبب روزى قرار داده، و روزه را وسيله اى براى پرورش اخلاص بندگان».
جدل به معناى «تابيدن طناب» است؛ اگر طناب خوب پيچيده و تابيده شود، عرب مى گويد: «جَدَلتُ الحَبلَ». اين لفظ در مورد دو نفر كه با هم كشتى مى گيرند و به يكديگر مى پيچيدند نيز اطلاق مى شود؛ همان طور كه در مسائل فكرى و منطقى نيز اگر دو نفر باهم به بحث بپردازند و در مباحثه، افكار آنها به همديگر بپيچد نيز اين لفظ استعمال مى شود. امام صادق عليه السّلام درباره اخلاق شايسته برای کسی که روزه های مستحبّی سه روزه هر ماه قمری - غير از ماه رمضان - را می گيرد، فرمود: «هرگاه يكى از شما سه روز از ماه (پنجشنبه اول ماه، چهارشنبه وسط ماه و پنجشنبه آخر ماه) را روزه بگيرد، نبايستى با كسى ستيزه و نادانى نمايد و به سوگند و عهد و پيمان شتاب ننمايد و اگر كسى به او نادانى نمود، بايستى تحمّل و بردبارى كند».
«روزه» ابعاد گوناگونى دارد، و آثار فراوانى از نظر مادى و معنوى در وجود انسان مى گذارد، كه از همه مهمتر «بعد اخلاقى» و فلسفه تربيتى آن است. از فوائد مهم روزه اين است كه روح انسان را «تلطيف»، و اراده انسان را «قوى»، و غرائز او را «تعديل» مى كند. در حقيقت بزرگترين فلسفه روزه همين اثر روحانى و معنوى آن است. روزه با محدوديت هاى موقت به او «مقاومت و قدرت اراده و توان مبارزه با حوادث سخت» را مى بخشد. بين روزه و صبر رابطه متقابل وجود دارد؛ از يک سو روزه آفرينده روح صبر در انسان است؛ از يک سو کمال روزه به صبر است و ارزش خود را از آن می گيرد؛ چرا که بدون صبر روزه تحمل نمی شود و صلابت، متانت، حلم و حسن خلقی که از روزه دار توقع می رود، محقق نخواهد شد. مهمترين مصداق «صبر بر طاعت و سختی عبادت»، همين صبر در هنگام روزه داری است.
خانواده يك اجتماع كوچك است و استحكام پيوندهاى اين اجتماع كوچك در پيشرفت انسان در زمينه هاى مادّى و معنوى تأثير بسزايى دارد. هنگامى كه اجتماعات كوچك خويشاوندى نيرومند شد، اجتماع عظيم آنها نيز عظمت مى يابد و از هر نظر قوى خواهد شد. به همين دليل، اسلام كه آيينى اجتماعى است به موضوع «صله رحم» اهمّيّت زيادى داده و صله رحم را از واجبات و قطع رحم را از محرّمات و گناهان بزرگ شمرده است. رسول خدا (ص) در ضمن توصيه هايی که به مناسبت ماه مبارک رمضان و درباره مراقبت های اخلاقی اين ماه ايراد کرده اند؛ می فرمايد: «هر کس در اين ماه با خويشان خود بپيوندد، خدا او را در قيامت به رحمت خود واصل گرداند و هر کس در اين ماه رابطه اش را با خويشان خود قطع کند، خداوند در قيامت رحمت خود را از او دريغ نمايد».
خداوند متعال در چندين آيه بعد از دعوت به «عبادت و توحيد»، دعودت به «احسان» در حق برخی از انسان ها کرده که «کودکان يتيم» در رديف سوم، بعد از والدين و فاميل قرار دارند. در هر جامعه اى يتيمانى وجود دارند كه نيازمند كمك هاى ديگرانند، و اين وضعيّت در انتظار فرزندان ديگران نيز هست. انسان از آينده خبر ندارد، شايد فردا فرزندان او يتيم شوند. بنابراين، همان گونه كه دوست دارد پس از مرگش مردم با يتيمان او برخوردى خوش و شايسته داشته باشند، اكنون هم او نسبت به يتيمان ديگران چنين باشد. رسول خدا (ص) نيز درباره مراقبت های اخلاقی ماه مبارک رمضان فرموده اند: «وَ تَحَنَّنُوا عَلَى أَيْتَامِ النَّاسِ يُتَحَنَّنْ عَلَى أَيْتَامِكُمْ؛ به يتيم هاى مردم محبّت كنيد، تا به يتيم هاى شما محبّت كنند». اصولا مسائل اجتماعى همواره به شكل يك سنت از امروز به فردا و از فردا به آينده دور دست سرايت مى كند و يكى از آثار وضعيّه محبّت به ايتام، اين است كه اگر ايتام مردم را اکرام كرديد، مردم هم در آينده يتيمان شما را اكرام مى كنند.
رسول خدا (ص) در ضمن خطبه ای درباره ماه رمضان، توصيه هايی را برای استفاده بهتر از فرصت اين ماه مبارک بيان کرده اند و می فرمايد: «اى مردم! هر کس در اين ماه اخلاقش را نيکو گرداند، [اخلاق نيکش] براى او جواز عبور از صراط خواهد بود، در آن روز که گامها بر صراط مى لغزد». حسن خلق به معنى خاص، آن است كه انسان با گشاده رويى و چهره شاد و زبان نرم و ملايم با مردم روبرو شود، و در هر جا و با هر كس با خوش روئى برخورد كند، لب هايى پر از تبسّم، و كلماتى پر از محبت و لطف داشته باشد. اين يكى از فضايل اخلاقى است كه در روابط اجتماعى فوق العاده مؤثر است. قسمت مهمى از موفقيت پيامبر (ص) در پيش برد اهداف خود، و همچنين ساير معصومين (ع) و بزرگان علما و پيشوايان، مرهون همين فضيلت بوده است و يكى از عوامل مهم شكست بسيارى از رهبران و مديران جامعه، نبود اين فضيلت است.
در آيات و روايات اسلامى تأكيد فراوانى بر انفاق در راه خدا و كمك به نيازمندان شده كه در كمتر چيزى اين گونه تأكيد وارد شده است. تعداد آياتى كه كلمه «انفاق» يا مشتقّاتش در آن به كار رفته است، بيش از هفتاد آيه است. البتّه اگر آياتى كه مضمون آنها دلالت بر انفاق دارد، ولى كلمه انفاق يا مشتقّاتش در آن ذكر نشده است را اضافه كنيم، مجموع آيات انفاق بيش از اين تعداد خواهد شد. در ماه مبارك رمضان كه كارهاى عادى مؤمن در آن عبادت محسوب مى شود، چنين طاعتى تا چه حد ارزشمند و والاست! يكى از فلسفه هاى روزه احساس نياز نيازمندان و رسيدگى به حال و وضع فقراست. رسول خدا (ص) نيز می فرمايند: « [در اين ماه] بر فقراء و مساكين خود احسان و انفاق کنيد».
