آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام حسين عليه السلام در يكى از خطبه ‏هاى خود فرمود: «و بدانيد نيازهاى مردم به شما از نعمت ‏هاى خدا بر شماست، از اين نعمت ناراحت نشويد كه تبديل به نقمت خواهد شد؛ وَ اعْلَمُوا أَنَّ حَوَائِجَ النَّاسِ إِلَيْكُمْ مِنْ‏ نِعَمِ‏ اللَّهِ‏ عَلَيْكُمْ‏، فَلَا تَمَلُّوا النِّعَمَ‏ فَتَحُورَ نِقَماً». كسانى كه خداوند نعمت فراوانى به آنها داده، بايد از مراجعات مكرر مردم تعجب يا وحشت نكنند، اين خود نعمت ديگرى است كه بتوانند با نعمت‏ هاى وافرى كه در اختيار آنهاست گره از كار مردم بگشايند. امیر المؤمنین می فرماید: «آن‏ كس كه وظيفه واجب خود را در برابر اين نعمت‏ هاى الهى انجام دهد زمينه دوام و بقاء آنها را فراهم ساخته و آن‏ كس كه به وظيفه واجب خود در برابر آنها عمل نكند آنها را در معرض زوال و فنا قرار داده است».

مردى از اهل كوفه خدمت امام حسين عليه السّلام نامه نوشته و عرض كرد: اى آقا و سرورم، برنامه ‏اى به من بدهيد كه خير دنيا و آخرت در آن جمع باشد. امام عليه السّلام جواب كوتاه و پرمعنايى براى او نوشتند: به نام خداوند بخشنده‏ بخشايشگر، كسى كه رضايت خدا را بر ناراحتى مردم ترجيح دهد، خداوند قلب ‏هاى مردم را به سوى او جلب خواهد كرد و كسى كه رضايت مردم را بر خشنودى خدا ترجيح دهد، خداوند او را به مردم وا مى ‏گذارد، والسّلام؛ «عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ (ع) قَالَ: كَتَبَ رَجُلٌ إِلَى الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍ‏ (ع) يَا سَيِّدِي أَخْبِرْنِي بِخَيْرِ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ فَكَتَبَ إِلَيْهِ‏ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‏ أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّهُ مَنْ‏ طَلَبَ‏ رِضَى‏ اللَّهِ‏ بِسَخَطِ النَّاسِ‏ كَفَاهُ‏ اللَّهُ‏ أُمُورَ النَّاسِ وَ مَنْ طَلَبَ رِضَى النَّاسِ بِسَخَطِ اللَّهِ وَكَلَهُ اللَّهُ إِلَى النَّاسِ، وَ السَّلَامُ».

روزى امام حسين عليه السلام‏ به اصحاب خود فرمود: اى مردم! خدای تعالی خلق ننموده است بندگان را مگر از براى آنكه او را بشناسند، و چون او را شناختند عبادتش كنند، و چون او را عبادت نمودند، از عبادت غير او بى ‏نياز شوند؛ «أَيُّهَا النَّاسُ! إِنَ‏ اللَّهَ‏ جَلَّ ذِكْرُهُ‏ مَا خَلَقَ‏ الْعِبَادَ إِلَّا لِيَعْرِفُوهُ‏، فَإِذَا عَرَفُوهُ عَبَدُوهُ، فَإِذَا عَبَدُوهُ اسْتَغْنَوْا بِعِبَادَتِهِ عَنْ عِبَادَةِ مَنْ سِوَاهُ ...». ما همه براى عبادت پروردگار آفريده شده ‏ايم، اما مهم اين است كه بدانيم حقيقت «عبادت» چيست؟ آيا تنها انجام مراسمى مانند ركوع و سجود و قيام و قعود و نماز و روزه منظور است؟ يا حقيقتى است ما وراى اينها؟

مردى معناى آيه «وَ أَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّكَ فَحَدِّثْ؛ ‏و امّا نعمت پروردگارت را بازگو» را از حضرت سيّدالشهدا عليه السلام پرسيد. آن حضرت فرمود: خدا به پيامبر صلّی الله عليه و آله امر کرده تا نعمت هايى را كه در امر دين به او عطا كرده، بازگو كند و به زبان آورد؛ «سَأَلَهُ رَجُلٌ عَنْ مَعْنَى قَوْلِ اللَّهِ "وَ أَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّكَ فَحَدِّثْ" قَالَ(ع) أَمَرَهُ‏ أَنْ يُحَدِّثَ بِمَا أَنْعَمَ اللَّهُ بِهِ عَلَيْهِ فِي دِينِهِ». اين حديث اشاره به دو نکته مهم دارد: نکته اوّل: اينکه يكى از مراحل شكر نعمت‏ هاى الهى بازگو كردن آن است. نکته دوّم: اينکه خداوند درباره «دين» نعمت هايی ويژه به فرستاده گرامی خويش بخشیده است.

امام حسين عليه السّلام فرمود: «خداوند طاقت (تاب آوری) كسى را نستاند مگر آنكه بار طاعتى را از دوش او بردارد و قدرت (توان) را از او نگيرد مگر آنكه تکليف پرمشقّت را از او برگيرد؛ مَا أَخَذَ اللَّهُ طَاقَةَ أَحَدٍ إِلَّا وَضَعَ عَنْهُ طَاعَتَهُ وَ لَا أَخَذَ قُدْرَتَهُ‏ إِلَّا وَضَعَ‏ عَنْهُ‏ كُلْفَتَهُ‏». اين سخن تعبيرى از آيه 286 سوره بقره است: «لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَها»؛ اين آيه مى‏ گويد: «خداوند هيچ كس را جز به اندازه توانايى ‏اش تكليف نمى ‏كند».

مردى در نزد امام حسين عليه السلام گفت: عمل نيك و معروف اگر به غير اهلش برسد، ضايع مى ‏شود؛ حضرت فرمودند: «اين طور نيست؛ لكن كار نيك مثل باران‏ پربركت است كه به نيك و بد مى ‏رسد»؛ قَالَ عِنْدَهُ رَجُلٌ: إِنَّ الْمَعْرُوفَ إِذَا أُسْدِيَ إِلَى غَيْرِ أَهْلِهِ ضَاعَ‏، فَقَالَ الْحُسَيْنُ(ع)‏: «لَيْسَ كَذَلِكَ وَ لَكِنْ تَكُونُ الصَّنِيعَةُ مِثْلَ‏ وَابِلِ‏ الْمَطَرِ تُصِيبُ الْبَرَّ وَ الْفَاجِرَ». كار نيك انسان گرچه به غير اهلش برسد، از بين نرفته است و فرد خَيِّر ثواب خود را دارد. عمل نيك نزد خداوند هرگز ضايع نمى ‏شود.

امام حسين علیه السلام در ضمن وصیّتی به فرزند عزیزش امام سجّاد علیه السلام فرمود: «پسر جانم! مبادا بر كسى كه جز خدای عزّ و جلّ در برابر تو ياورى ندارد، ستم كنى؛ أَيْ بُنَيَّ!‏ إِيَّاكَ‏ وَ ظُلْمَ‏ مَنْ‏ لَايَجِدُ عَلَيْكَ‏ نَاصِراً إِلَّا اللَّهَ‏ جَلَّ وَ عَزَّ». اميرالمؤمنين عليه السلام نیز در ضمن وصايايی که به فرزند برومند خويش امام حسن عليه السلام دارند، مى ‏فرمايند: «وَ ظُلْمُ الضَّعِيفِ، أَفْحَشُ الظُّلْمِ؛ ستم بر ناتوان، زشت ‏ترين ستم است».

درحديثى از امام حسين عليه السلام مى ‏خوانيم: «استدراج و غافلگير كردن خداوندى اين است كه خداوند به بنده ‏اش نعمت فراوان مى ‏دهد و توفيق شكرگزارى را او سلب مى ‏كند؛ الِاسْتِدْرَاجُ مِنَ اللَّهِ سُبْحَانَهُ لِعَبْدِهِ أَنْ يُسْبِغَ عَلَيْهِ النِّعَمَ وَ يَسْلُبَهُ الشُّكْرَ». يكى از مجازات ‏هاى الهى مجازات استدراج است، و مفهوم آن اين است كه خداوند بعضى از افراد طغيانگر و ظالم را كه مى‏ خواهد مجازات كند، مشمول نعمت ‏هاى خود قرار مى ‏دهد، هنگامى كه نعمت بر او فوق العاده زياد شد، ناگهان نعمت را سلب مى ‏كند، تا شديداً احساس درد و عذاب كند.

امام حسین علیه السلام به مردى كه غيبت شخصى را در نزد آن جناب كرد، فرمود: «ای مرد! از غیبت (بدگوئى پشت سر ديگران) خوددارى كن؛ چرا که غیبت خوراك سگ هاى جهنم است؛ قَالَ الحُسَینُ علَیهِ السَّلامُ لِرَجُلٍ اغْتَابَ عِنْدَهُ رَجُلًا، يَا هَذَا! كُفَّ عَنِ الْغِيبَةِ، فَإِنَّهَا إِدَامُ‏ كِلَابِ‏ النَّارِ». آيات قرآن و روايات اسلامى نشان مى ‏دهد كه آبرو و حيثيت افراد همچون مال و جان آنها است، بلكه از بعضى جهات مهم تر است! اسلام مى ‏خواهد در جامعه اسلامى امنيت كامل حكم فرما باشد نه تنها مردم در عمل و با دست به يكديگر هجوم نكنند، بلكه از نظر زبان مردم، و از آن بالاتر از نظر انديشه و فكر آنان نيز در امان باشند.

حضرت امام حسين عليه السّلام فرمود: گروهى خدا را از روى رغبت و ميل (به بهشت) پرستش كردند، اين عبادت تاجران است و عدّه ‏اى از روى ترس او را پرستيدند و اين عبادت بردگان است و جمعى ديگر خدا را براى شكر نعمت‏ها (و اين‏كه شايسته عبادت است) پرستيدند. اين عبادت آزادگان و بهترين عبادت است.