از منظر روايات اسلامی برخی آثار سوء اجتماعی حسد از اين قرار است: 1. حسود تمام يا بيشتر نيروهاى بدنى و فكرى خود را كه بايد در راه پيشبرد اهداف اجتماعى به كار ببَرد، در مسير نابودى و ويرانى صرف مى كند. 2. شخص حسود، دوستان خود را از دست مى دهد. 3. پیامد گسست در پیوندهای اجتماعی آن است که شخص حسود هرگز نمى تواند به مديريّت و مقام بالايى در جامعه نايل شود.

سوءظنّ و بدبینی به مردم، هم آثار سوء فردی دارد و هم آثار سوء اجتماعی؛ آثاری چون: 1. از ميان رفتن «اعتماد» كه مهمترين سرمايه جامعه. 2. سوءظنّ آرامش جامعه را بر هم مى زند. 3. شخصی که دچار سوءظنّ می گردد، در بسيارى از موارد به دنبال سوءظنّ خود حركت مى كند و حادثه مى آفريند و گاه خون ريزى می کند. 4. سوءظنّ سبب مى شود كه انسان به سرعت دوستان خود را از دست بدهد. 5. سوء ظنّ موجب عدم درك صحيح اجتماعى است. 6. سوء ظنّ، محبت و دوستى را خاموش و نفاق و دو رويى را در ميان دوستان پرورش مى دهد.

امام علي(ع) در يك جا راه شناخت حق از باطل را مطالعه اضداد و در جاي ديگر با نشانه هاى روشن حق مي داند. اين دو با هم منافات ندارند: آن جا كه حق روشن است، شخصيت افراد را با معيار آن بايد شناخت و آن جا كه افراد شناخته شده اند و طريق حق مخفى است بايد با اشخاص شناخت. روش عمّار روش حق و روش ابوجهل روش باطلى است. گاه، كه هر دو مشكل مى شود، بايستي به دوستان و هواداران آنها نگاه كرد. اگر فرضاً در شخصيت معاويه شك كرديم از طريق اطرافيانش او را مي شناسيم.

از ويژگي‌هاي شيعيان واقعي در كلام امام صادق(ع) اين است كه بايد اطرافيان او انسان‌هاى صالحى باشند. انتخاب دوست و همنشين در دوره جوانى بسيار مهم است. وقتى با افراد پاكدامن رفيق باشند، همه چيزشان اصلاح مى‌شود. دوستان ناباب براى گمراه كردن انسان مى‌گويند اشكالى نداشته و كار بدى نيست و يا راهى به سوى خداست، اين همان كار شيطان است كه براى گمراه كردن انسان، زشت را زيبا و زيبا را زشت جلوه مى‌دهد. دوست بد ممكن است يك انسان خوب را جهنّمى كند و دوست خوب ممكن است يك انسان بد را به بهشت بفرستد.

از جمله آثار مثبت «سخاوت» در زندگى فردى و اجتماعى انسان اين است كه پوششى براى عيوب انسان است و آبروى او را حفظ مى كند، ثمره درخت عقل است، بر عقل و خرد انسان مى افزايد، فاصله طبقاتى جامعه را كم مى كند و از اين طريق ناهنجاري هاى ناشى از فاصله طبقاتى را از بين مى برد و يا كاهش مى دهد، مدافعان انسان را زياد مى كند و آبروى او را محفوظ مى دارد و دشمنان و بدخواهان را عقب مى راند و ... .

از منظر اسلام «مدارات» نیک شامل موارد ذیل می شود. 1- «مدارات» و تسامح در تحمل عقاید رقیب، که همان سعه صدر علمی و گشودن فضای تعامل افکار است. لذا این مفهوم مورد تاکید قرآن است. 2- «مدارات» در تدبیر مناسبات اجتماعی توسط زمامداران؛ زیرا با تحکّم و تک صدایی کار جامعه به سامان نمی رسد. 3- «مدارات» در شنیدن حق، که نشانه آزادی اندیشه در مکتب اسلام است. 4- «مدارات» در چارچوب شرع و در سایه اخلاق و قانون، که به تحکیم شریعت و ارتقاء فرهنگی و توسعه قانون گرایی کمک می کند. 5- «مدارات» با دوستان و خطاکاران.

طبق دو اصل «تَوَلَّى» و «تَبَرَّى» ما موظّفيم دوستان خدا را دوست بداريم و دشمنان خدا را دشمن، و پيشوايان بزرگ دين را در همه چيز اسوه و الگوى خود قرار دهيم. خداوند در آیه 4 سوره ممتحنه مى فرمايد: «در زندگى ابراهيم و كسانى كه با او بودند اسوه خوبى براى شما وجود داشت، در آن هنگام كه به قوم مشرك خود گفتند: ما از شما و آنچه غير از خدا مى پرستيد بيزاريم!». درآيه 28 سوره احزاب نیز مى فرمايد: «رسول خدا اسوه نيكويى بود براى آنها كه اميد به خدا و روز رستاخيز دارند، و خدا را بسيار ياد مى كنند».

خداوند در سوره «فرقان» با به تصویر کشیدن صحنه ای از پشیمانی بسیار شدید ظالمان از کردار گذشته خود، زبان حالشان را این گونه بیان می کند که: «روزى که ستمکار دستان خود را [از شدّت حسرت] به دندان مى گزد و مى گوید: اى کاش با رسول [خدا] راهى برگزیده بودم! * اى واى بر من، كاش فلان [شخص گمراه] را به دوستى انتخاب نكرده بودم». آری آنها عامل اصلى بدبختى خود را دوست گمراه كننده مى شمرند كه حجابى در مقابل ديدگان آنها ايجاد كرده بود كه از مشاهده جمال حق محروم ماندند.

در روايات اسلامى تعبيرات زيادى درباره دوستان منحرف و مشاوران گمراه و آثار سوء آنها ذکر شده است. امام علی(ع) فرزندش امام حسن(ع) را از دوستی با انسان احمق و یا انسان دروغگو برحذر می دارد. آن حضرت در فرمان تاریخی شان به مالک اشتر، او را از مشورت با انسان های بخیل، ترسو و حریص نهی می کند. آن حضرت در کلام دیگری نیز همنشینی با بدان را موجب بدبینی انسان به نیکان می داند و حضرت رسول(ص) نیز انسان را بر دین دوست و هم نشینش می داند.

خداوند در توصیف روز قیامت در قرآن می فرماید: «روزى كه مال و فرزندان در آن سودى نمى بخشد». اصولا سرمايه هاى مهم دنيا در سه چيز خلاصه مى شود: مال و ثروت، فرزندان برومند و دوستان با وفا؛ اما مشكلات محشر و گرفتارى هاى هولناك آن، چنین نيست كه بتوان با استفاده از مال و ثروت يا كمك فرزندان و دوستان، آنها را برطرف ساخت؛ چراكه معيار در آن جا چيز ديگر است؛ حلاّل مشكلات محشر، ايمان و عمل صالح و قلب سليم است، قلبى خالص از هر گونه شرك و ريا و فارغ از غير خدا.