شفاعت در عالَم تكوين آنقدر گسترده است كه تمام عالم هستى را در بر مى گيرد؛ زيرا كمك موجودات قوى تر به پرورش و نجات موجودات ضعيف تر در جاى جاى جهان تكوين به چشم مى خورد. قرار گرفتن پدر و مادر نيرومند در كنار نوزاد ضعيف، باغبان در كنار نهال ها، معلّم دانشمند در كنار طفل ابجد خوان، صحنه هايى از شفاعت تكوينى را خلق كرده است. حال اين الگوى روشن را از جهانِ تكوين به عالَمِ تشريع يعنى شفاعت هاى انبياء و اولياء براى گنهكاران مي بريم. همان گونه كه پرندگان كوچك و نوزاد به كمك پدر و مادر خود قادر به پرواز مي شوند، شفاعت كنندگان الهى نيز شفاعت شونده هاى ضعيف را كمك مى كنند تا به سوي سعادت و كمال پرواز كنند.

قرآن در يك جا حسابگر اعمال بندگان را خداوند و در جاي ديگر، خود انسان دانسته است و اين دو هيچ تضادّى با هم ندارند. حساب كننده اصلى خداست؛ ولى به انسان نيز گفته مى شود تو مى توانى حسابگر خويش باشى و نتيجه همه اين محاسبه ها يكى است؛ چراكه مدارك حساب آن قدر روشن و پاداش ها معيّن و قوانين الهى در آن روز صريح و آشكار است كه جائى براى استنباط هاى نظرى كه مايه اختلاف احكام قضات مى شود وجود ندارد.

نه تنها خداشناسی بلکه دین در تمام ابعاد یک امر فطری است. آنچه در شرع وارد شده ریشه در فطرت دارد و آنچه در تکوین وجود دارد مکمل قوانین شرع است و بین تشریع و تکوین هماهنگی وجود دارد. البته شرع برای رهبری فطرت حدود و شرایطی معین کرده تا در مسیر انحرافی نیفتد والا میان تشریع و تکوین تضادی پیدا خواهد شد که با توحید سازگار نیست، از سویی پیامبران وظیفه دارند انحرافت و آلودگی ها عارضی را از دین زائل کنند تا فطرت انسان امکان شکوفایى پیدا کند.

حضرت على(ع) در وصيت خود به امام حسن (ع) مى فرمايد: «بدان اى پسرم! اگر پروردگارت شريك و همتايى داشت، رسولان او به سوى تو مى آمدند و آثار ملك و قدرت اش را مى ديدى، و افعال و صفات اش را مى شناختى، ...». توضيح اين كه: چگونه ممكن است خداى ديگرى وجود داشته باشد كه نه آثار صنع او را در پهنه هستى ببينيم و نه نشانه اى از رسولانش مشاهده كنيم و اين هرگز با حكيم بودن او سازگار نيست؛ چرا كه مايه محروميّت انسان ها از شناخت او و عظمت و قدرتش مى شود.