سوء ظن سرچشمه های متعددی دارد، مانند: آلودگى درون و برون: افرادى كه خود آلوده اند، ديگران را همچون خود آلوده مى پندارند. همچنين همنشينی با بدان و زندگی در محيط های آلوده، سبب ایجاد سوء ظن می شود. امام علی(ع) می فرمايند: «همنشينى با بدان سبب بدگمانى به نيكان مى شود». حسد، كينه توزى، تكبر، غرور و عقده حقارت از دیگر عوامل سوء ظن می باشد، که موجب می شود ديگران را، افرادی حقير، پست، آلوده و گنهكار حساب كند، تا آرامش كاذبى براى خويش فراهم نماید.

انگيزه های سخن چينی پيوند ناگسستنی با بسياري از رذائل اخلاقی دارد؛ مانند: 1- «حسد»؛ آری حسود نمی تواند آرامش زندگی ديگران را تحمل کند. 2- «دنيا پرستی»؛ زیرا شخص دنيا پرست می خواهد با ایجاد اختلاف، کسب و کار ديگران را به رکود بکشاند، تا زمینه بهره برداری خودش را فراهم نماید. 3- «نفاق»؛ امام صادق(ع) مى فرمایند: «يكى از نشانه هاى نفاق، اصرار بر سخن چينى است». 4- «انتقام جويی». 5- «دروغ گویی»؛ پيامبر(ص) در حديثی سخن چینی را از نشانه های انسان دروغ گو دانسته است. و ... .

تکبر انسان به خاطر ذلت و حقارتی است که در وجودش می بیند؛ اين چيزى است كه مطالعه روانكاوان به آن رسيده است. امام صادق(ع) می فرمایند: «مردى نيست كه بزرگى و تكبر كند الا به خاطر ذلّت و خوارى كه آن را در نفس و جان خود مى يابد». بهترین راه درمان آن، ایمان و توکل به خدا و توجه به این امر است که انسان اشرف مخلوقات است و خدا آسمان و زمین را برای او آفریده و مسخّر او کرده است.

حجاج یکی از سنگدل ترین مردان تاریخ جهان است. او شخصی ناقص الخلقه و کریه منظر بود که ممکن است همین عقده حقارت يكى از انگيزه هاى بى رحمى او باشد. او از سوی عبدالملک به حکومت حجاز و بصره و کوفه منصوب شد و فجایع عظیمی را به بار آورد. از این رو شعبی مى نویسد: «اگر حجاج را در مقابل خبيث ترين فرد هر امتی قرار دهیم، بر آنان غلبه خواهيم كرد». سرانجام در سن 54 سالگى بوسیله بيمارى شديد درونى راهى جهنم شد. به گونه ای که از شدت سرما فرياد مى كشيد در حالی كه ظرفهاى آتش پوست بدنش را مى سوزاند.

جاه و مقام مورد توجه افراد زیادی است، به طورى كه مى توان گفت كمتر كسى است كه از حب جاه، هر چند کم و سطحی خالى باشد؛ زیرا مقام و منزلت سبب افزايش ثروت، رسيدن به آرزوها و افزون بر آن، سبب تواضع مردم می شود. علاوه بر این دلایل صفات رذیله ای مثل: خودپسندی، عقده حقارت، حسادت، کینه توزی و ... از انگیزه های جاه طلبى محسوب می شوند؛ زیرا این افراد بدین وسیله سعی می کنند خود را راضی نگه دارند یا شکستهای درونی خود را جبران نمایند.