اين رذيله اخلاقى، همانند رذائل ديگر از سرچشمه هاى متعددى نشأت مى گيرد. سرچشمه ‌هایی مانند: آلودگى درون و برون؛ همنشينى با بدان؛ زندگى در محيط هاى فاسد؛ حسد و كينه توزى و تكبر و غرور؛ عقده حقارت؛ تبرئه خود؛ ضعف ايمان. در حديثى از اميرمؤمنان على عليه السلام مى خوانيم: «الشَّرِيرُ لَا يَظُنُ‏ بِأَحَدٍ خَيْراً لِأَنَّهُ لَا يَرَاهُ إِلَّا بِطَبْعِ نَفْسِهِ؛ آدم بد به هيچ كس گمان خوب نمى برد، زيرا ديگران را همچون خود مى پندارد».

اگر انگيزه دروغ گويى ضعف ايمان نسبت به توحيد افعالى است، بايد پايه هاى ايمان را تقويت كرد. اگر انگيزه آن حسد و بخل و كبر و غرور است، بايد به درمان آنها پرداخت. بايد روى پيامدهاى سوء و زيان بار دروغ كه سبب تيره روزى و بدبختى و رسوايى در دنيا و آخرت مى شود انديشيد. بايد از دوستان ناباب و دروغگو و محيط هايى كه به دروغ تشويق مى كند، پرهيز کرد. ايجاد شخصيت در افراد، يكى ديگر از مؤثرترين طرق درمان دروغ است. بايد از دروغ به شوخی و دروغ کوچک پرهيز کرد.

جاه و مقام مورد توجه افراد زیادی است، به طورى كه مى توان گفت كمتر كسى است كه از حب جاه، هر چند کم و سطحی خالى باشد؛ زیرا مقام و منزلت سبب افزايش ثروت، رسيدن به آرزوها و افزون بر آن، سبب تواضع مردم می شود. علاوه بر این دلایل صفات رذیله ای مثل: خودپسندی، عقده حقارت، حسادت، کینه توزی و ... از انگیزه های جاه طلبى محسوب می شوند؛ زیرا این افراد بدین وسیله سعی می کنند خود را راضی نگه دارند یا شکستهای درونی خود را جبران نمایند.

انگيزه های سخن چينی پيوند ناگسستنی با بسياري از رذائل اخلاقی دارد؛ مانند: 1- «حسد»؛ آری حسود نمی تواند آرامش زندگی ديگران را تحمل کند. 2- «دنيا پرستی»؛ زیرا شخص دنيا پرست می خواهد با ایجاد اختلاف، کسب و کار ديگران را به رکود بکشاند، تا زمینه بهره برداری خودش را فراهم نماید. 3- «نفاق»؛ امام صادق(ع) مى فرمایند: «يكى از نشانه هاى نفاق، اصرار بر سخن چينى است». 4- «انتقام جويی». 5- «دروغ گویی»؛ پيامبر(ص) در حديثی سخن چینی را از نشانه های انسان دروغ گو دانسته است. و ... .

سوء ظن سرچشمه های متعددی دارد، مانند: آلودگى درون و برون: افرادى كه خود آلوده اند، ديگران را همچون خود آلوده مى پندارند. همچنين همنشينی با بدان و زندگی در محيط های آلوده، سبب ایجاد سوء ظن می شود. امام علی(ع) می فرمايند: «همنشينى با بدان سبب بدگمانى به نيكان مى شود». حسد، كينه توزى، تكبر، غرور و عقده حقارت از دیگر عوامل سوء ظن می باشد، که موجب می شود ديگران را، افرادی حقير، پست، آلوده و گنهكار حساب كند، تا آرامش كاذبى براى خويش فراهم نماید.

دروغ مانند ساير صفات رذيله سرچشمه هاى مختلفى دارد كه مهم ترين آنها به اين شرح است: ۱. ضعف ايمان و اعتقاد؛ ۲. ضعف شخصيت و عقده حقارت؛ ۳. حسد، و بخل، تكبر، خودبرتربينى و عداوت؛ ۴. بيمارى‏ هاى اخلاقى جامعه و انحراف از مسير حق؛ ۵. علاقه شديد به دنيا.

تکبر انسان به خاطر ذلت و حقارتی است که در وجودش می بیند؛ اين چيزى است كه مطالعه روانكاوان به آن رسيده است. امام صادق(ع) می فرمایند: «مردى نيست كه بزرگى و تكبر كند الا به خاطر ذلّت و خوارى كه آن را در نفس و جان خود مى يابد». بهترین راه درمان آن، ایمان و توکل به خدا و توجه به این امر است که انسان اشرف مخلوقات است و خدا آسمان و زمین را برای او آفریده و مسخّر او کرده است.

حجاج یکی از سنگدل ترین مردان تاریخ جهان است. او شخصی ناقص الخلقه و کریه منظر بود که ممکن است همین عقده حقارت يكى از انگيزه هاى بى رحمى او باشد. او از سوی عبدالملک به حکومت حجاز و بصره و کوفه منصوب شد و فجایع عظیمی را به بار آورد. از این رو شعبی مى نویسد: «اگر حجاج را در مقابل خبيث ترين فرد هر امتی قرار دهیم، بر آنان غلبه خواهيم كرد». سرانجام در سن 54 سالگى بوسیله بيمارى شديد درونى راهى جهنم شد. به گونه ای که از شدت سرما فرياد مى كشيد در حالی كه ظرفهاى آتش پوست بدنش را مى سوزاند.