اين رذيله اخلاقى، همانند رذائل ديگر از سرچشمه هاى متعددى نشأت مى گيرد. سرچشمه ‌هایی مانند: آلودگى درون و برون؛ همنشينى با بدان؛ زندگى در محيط هاى فاسد؛ حسد و كينه توزى و تكبر و غرور؛ عقده حقارت؛ تبرئه خود؛ ضعف ايمان. در حديثى از اميرمؤمنان على عليه السلام مى خوانيم: «الشَّرِيرُ لَا يَظُنُ‏ بِأَحَدٍ خَيْراً لِأَنَّهُ لَا يَرَاهُ إِلَّا بِطَبْعِ نَفْسِهِ؛ آدم بد به هيچ كس گمان خوب نمى برد، زيرا ديگران را همچون خود مى پندارد».

اگر انگيزه دروغ گويى ضعف ايمان نسبت به توحيد افعالى است، بايد پايه هاى ايمان را تقويت كرد. اگر انگيزه آن حسد و بخل و كبر و غرور است، بايد به درمان آنها پرداخت. بايد روى پيامدهاى سوء و زيان بار دروغ كه سبب تيره روزى و بدبختى و رسوايى در دنيا و آخرت مى شود انديشيد. بايد از دوستان ناباب و دروغگو و محيط هايى كه به دروغ تشويق مى كند، پرهيز کرد. ايجاد شخصيت در افراد، يكى ديگر از مؤثرترين طرق درمان دروغ است. بايد از دروغ به شوخی و دروغ کوچک پرهيز کرد.

درمان «جاه طلبی» با دو شیوه علمى و عملى امکان پذیر است. در شیوه علمی، برای رهایی از این رذیله اخلاقی، ابتداء باید به پیامدهای سوء آن اندیشید چراکه سبب دوری انسان از خدا و خلق خدا می شود و آنان را به رياكارى که یكی از خطرناك ترين گناهان است مى كشاند. از سوى ديگر، جاه طلبى از ضعف ايمان سرچشمه مى گيرد، که با تقويت پايه هاى ايمان، برطرف خواهد شد. اما در شیوه عملى، شخص باید «حب جاه» را در خود بشكند، مثلا در مجالس، در جايگاه افراد عادی بنشيند، و همانند افراد متوسط لباس بپوشد و ... .

«ترس» در انسان از عوامل متعددي نشات می گیرد: اول: ضعف ايمان و سوء ظنّ به خدا؛ زيرا افراد با ايمان داراى توكّل و اميد به لطف خداوند و معتقد به وعده‏ هاى او هستند و چنين كسانى هرگز سست و زبون نخواهند شد. دوم: عدم آگاهى و جهل که در بسيارى از اوقات سبب ترس مى‏ شود، زیرا انسان از اشخاص و جانداران و موجوداتى كه درست آنها را نمى‏ شناسد مى‏ ترسد. سوم: بروز حوادث تلخ و ناگوار كه غالباً سبب مى‏ شود تا انسان ها به نوعى از ترس گرفتار شوند؛ زيرا اين حوادث تلخ ذهنيّت ‏هاى ترس‏ آلودى در انسان به وجود مى ‏آورد و ... .

خداوند در قرآن ضمن معرفى گروهى از بدترين افراد انسان ها درباره علت جهنمي شدن آنها مى فرمايد: «ما بسيارى از جن و انس را براى دوزخ آفريديم، آنها دل هایی دارند كه با آن چيزى درك نمى كنند و چشمانى دارند كه با آنها نمى بينند ... آنها همان غافلانند». در اين آيه عامل نهايى بدبختى اين گروه دوزخى را «غفلت» شمرده است. غفلتى كه از ترك انديشه و نداشتن چشم باز و گوش شنوا حاصل شده و انسان را به مرحله اى حتّى فروتر از چهارپايان سقوط مى دهد.

دروغ مانند ساير صفات رذيله سرچشمه هاى مختلفى دارد كه مهم ترين آنها به اين شرح است: ۱. ضعف ايمان و اعتقاد؛ ۲. ضعف شخصيت و عقده حقارت؛ ۳. حسد، و بخل، تكبر، خودبرتربينى و عداوت؛ ۴. بيمارى‏ هاى اخلاقى جامعه و انحراف از مسير حق؛ ۵. علاقه شديد به دنيا.

سوء ظن نسبت به خداوند و وعده هاى او، و نسبت به رحمت و کرم بى پایان او بسیار زشت و زننده است و نشانه ضعف ایمان می باشد و قرآن کراراٌ از سوء ظن افراد بى ایمان نکوهش می کند. در مقابل در آیات و روایات حسن ظن به خدا نشانه ایمان شمرده شده است.

امام علی(ع) در هشداری به طالبان بهشت و فراریان جهنم مى فرماید: «من هرگز چیزى را مانند بهشت ندیدم که طالبانش[این گونه] به خواب فرو رفته باشند و نه همانند آتشِ دوزخ که فراریان از آن به خواب فرو روند». در حقیقت این پدیده ممکن است از ضعف ایمان، و یا از غرق شدن در منافع زودگذر دنیا سرچشمه گیرد. سپس مى فرماید: «آگاه باشید! آن کس که هدایت او را به راه راست نبرد، گمراهى او را به وادى هلاکت مى کشاند». در واقع رهبران الهى وظیفه دارند انسان ها را از خواب غفلت بیدار کرده و آنان را به وظایف شان آشنا سازند.