آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

اگر انگيزه دروغ گويى ضعف ايمان نسبت به توحيد افعالى است، بايد پايه هاى ايمان را تقويت كرد. اگر انگيزه آن حسد و بخل و كبر و غرور است، بايد به درمان آنها پرداخت. بايد روى پيامدهاى سوء و زيان بار دروغ كه سبب تيره روزى و بدبختى و رسوايى در دنيا و آخرت مى شود انديشيد. بايد از دوستان ناباب و دروغگو و محيط هايى كه به دروغ تشويق مى كند، پرهيز کرد. ايجاد شخصيت در افراد، يكى ديگر از مؤثرترين طرق درمان دروغ است. بايد از دروغ به شوخی و دروغ کوچک پرهيز کرد.

براى ريشه كن كردن صفت رذيله دروغ گويى از همان طرقى بايد وارد شد كه در طريق درمان ساير رذايل اخلاقى وارد مى ‏شويم. يعنى نخست به سراغ ريشه ها برويم، چراكه تا ريشه ها قطع نشود، اين نهال شوم همچنان پابرجاست.

- اگر انگيزه دروغ گويى ضعف ايمان نسبت به توحيد افعالى است، بايد پايه هاى ايمان را تقويت كرد. خدا را قادر بر همه چيز دانست. رزق و روزى و موفقيت و عزّت و آبرو را به دست او بدانيم تا ضعف هايى كه سبب توسل به دروغ مى شود برطرف گردد.

- اگر انگيزه آن حسد و بخل و كبر و غرور است، بايد به درمان آنها پرداخت و به يقين اگر اين ريشه ها تدريجاً قطع شود، چيزى جز صداقت و راستى باقى نخواهد ماند.

- از سوى ديگر بايد روى پيامدهاى سوء و زيان بار دروغ كه سبب تيره روزى و بدبختى و رسوايى در دنيا و آخرت مى شود، انديشيد، و به يقين هر كس در اينها درست بيانديشد تأثير مهم بازدارنده اى در آنها می یابد.

- اگر اشخاصى كه مبتلا به اين رذيله اخلاقى هستند از دوستان ناباب و دروغگو و محيط هايى كه آنها را به دروغ تشويق مى كند بپرهيزند، سريع تر درمان مى شوند، همان گونه كه پرهيز از افراد آلوده به بيمارى هاى جسمى و محيط هاى آلوده به ميكرب بيمارى ها سبب سرعت بهبود اين بيمارى خواهد شد.

- رهبران جامعه و بزرگ خانواده نيز نقش مؤثرى مى تواند در عادت دادن مردم به راست گويى داشته باشند، چراكه وقتى افراد يك جامعه يا اعضای خانواده چيزى جز صدق و راستى از بزرگترها نبينند، به سرعت به صدق و راستى روى مى آورند و به عكس، يك دروغ كه از آنان صادر شود، زمينه هاى آلودگى جامعه يا خانواده را به اين صفت رذيله فراهم مى سازند.

- ايجاد شخصيت در افراد، يكى ديگر از مؤثرترين طرق درمان دروغ است؛ زيرا يكى از عوامل مهم دروغ گويى احساس حقارت و كمبود شخصيت است و دروغ ‏گو مى خواهد با لاف زدن آن را جبران كند. او اگر احساس كند صاحب استعدادها و نيروهايى است كه با پرورش آن مى تواند به مقامات عالى در جامعه برسد نيازى به توسل جستن به دروغ براى ايجاد شخصيت كاذب در خود نمى بيند. به ويژه اگر به آنها توجه داده شود كه راستگويان و صدّيقان در پيشگاه خدا در صف انبياء و شهيدان هستند و رفيق و همنشين آنان در قيامت خواهند بود به يقين براى ترك دروغ و اقبال به راست گويى تشويق خواهند شد.

- اين نكته نيز قابل توجه است كه نفوذ صفت زشت دروغگويى مانند صفات ديگر در وجود انسان از جاهاى ساده و كوچك شروع مى شود و تدريجا انسان را به دروغ هاى خطرناك مى كشاند همان گونه كه امام سجاد عليه السلام فرمود: «اِتَّقُوا الْكَذِبَ الصَّغِيرَ مِنْهُ وَ الْكَبِيرَ فِي كُلِ‏ جِدٍّ وَ هَزْلٍ‏ فَإِنَّ الرَّجُلَ‏ إِذَا كَذَبَ فِي الصَّغِيرِ اجْتَرَى عَلَى الْكَبِيرِ؛[1] از دروغ بپرهيز خواه كوچك باشد يا بزرگ، جدّى باشد يا شوخى، چراكه انسان هنگامى كه در موضوعات كوچك دروغ بگويد جرئت مى ‏كند كه دروغ بزرگ هم بگويد».[2]

منبع: اخلاق در قرآن