آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

بررسی رفتار حکومت سعودی ـ وهابی در یمن در دوران معاصر (1990 ـ 2020) 

مجتبی محیطی، آمنه قربانی

مقدمه

وهابیت در حال گسترش اقتدار خود در سرزمین‌‌های اسلامی است. آنها برای نفوذ در کشورهای اسلامی، از سه روش تبلیغ، تطمیع و تهدید استفاده می‌‌کنند. شیوخ سلفیِ وهابی در سرتاسر جهان اسلام، در حال تبلیغ آیین وهابیت هستند. درآمدهای هنگفت چاه‌‌های نفت نیز به کمک آنها آمده و با تطمیع مردم و دولت‌‌ها، بسیاری از حکومت‌‌ها و مردم را با خود همراه کرده‌‌اند. در این میان برخی از کشورها که خواهان استقلال خود هستند و ایدئولوژی وهابیت را نمی‌‌‌پذیرند، مورد هجمه همه جانبه حاکمان سعودی و شیوخ وهابی قرار می‌‌گیرند.

پیوند شیخ و شاه در بین وهابیت سابقه‌ای دیرینه دارد. از زمان تأسیس وهابیت توسط محمد بن عبدالوهاب این همکاری ادامه داشته است. محمد بن عبدالوهاب با همکاری محمد بن سعود، حاکم «درعیه» جنایات متعددی را مرتکب شد. همکاری آل‌‌سعود و آل‌‌شیخ تا زمان حاضر ادامه داشته است و اکنون حاکمان سعودی فرزندان محمد بن سعود و آل‌‌شیخ و فرزندان محمد بن عبدالوهاب همان روش اسلاف خود را در پیش گرفته‌اند. شیوخ وهابی با فتاوای خود راه هرگونه جنایات را برای آل‌‌سعود فراهم می‌‌کنند. نمونه اخیر آن مربوط به جنایات حاکمان سعودی در یمن است که با فتوای عبدالعزیز آل‌‌شیخ، مفتی معاصر وهابی تأیید شده است. وی به‌‌‌صراحت از این عملیات دفاع کرده، با ظالم خطاب کردن یمنی‌‌ها این عملیات را برای استقرار امنیت در کشور یمن دانسته است. او مدعی است که همه مسلمانان عملیات نظامی در یمن را تأیید کرده‌‌اند![1] وی در جای دیگر حملات بی‌رحمانه ائتلاف سعودی علیه یمن را در جهت حمایت از عقاید اسلامی دانسته است. او با زیانبار خواندن عقاید مسلمانان یمن، عقاید آنها را تشیع صفوی معرفی کرده است که می‌خواهد منطقه را ناامن کند.[2]

دیگر شیوخ سلفی متأثر از افکار وهابیت نیز همین دیدگاه افراطی را درباره مسلمانان یمن دارند. آنها با کافر خطاب کردن حوثی‌‌ها زمینه را برای هرگونه جنایتی در یمن فراهم می‌‌آورند. به عنوان مثال شیخ ربیع بن هادی المدخلی می‌‌گوید: حوثی‌ها دشمن خدا و رسول و صحابه هستند و باید کشته شوند؛ پس در راه خداوند با آنان قتال و جهاد کنید.[3] وی می‌‌گوید:

جهاد با حوثیان بالاترین جهاد است؛[4] زیرا آنها از یهود و نصارا بدترند! و چیزی از اسلام در آنها وجود ندارد؛ بلکه عقاید آنها کفریات است. لعنت خداوند بر آنان باد! پس آنها را محاصره کنید و بکشید![5]

شیخ عبید بن عبداللّه الجابری از دیگر عالمان سلفی وهابی در جمادی‌‌الثانی 1436ق می‌‌گوید:

قتال با حوثیان که کافر و رافضی هستند، بر هر مسلمان مکلفی واجب عینی است. این جهاد به جان و مال بر هر کسی که توانایی دارد، واجب است؛ زیرا حوثیان گروهی یاغی نیستند؛ بلکه گروهی کافر و مرتد هستند. حوثیان چون علیه «عبدربّه منصور هادی» قیام کرده‌‌اند، مرتد هستند. بنابراین با کشتن حوثیان به خداوند تقرب جویید.[6]

به این ترتیب اگرچه جنایات در یمن توسط حاکمان سعودی انجام می‌‌گیرد، ولی پشتوانه فقهی آن را عالمان وهابی فراهم آورده‌‌اند. ازاین‌‌رو است که در این پژوهش کشتار مردم یمن به حاکمان سعودی و عالمان وهابی منتسب شده است.

کشور یمن در یک قرن گذشته همیشه مورد هجمه و دخالت عربستان سعودی بوده است؛ گاهی با تبلیغ، گاهی با تطمیع و اخیراً نیز با تهدید و حملات همه‌‌جانبه از سوی عربستان سعودی. حملات ائتلاف عربی به رهبری عربستان سعودی از فروردین سال 1394ش (2015م) باعث شده است که تمام زیرساخت‌‌های این کشور نابود شود. جاده‌‌ها، بیمارستان‌‌ها، مدارس، آب شرب، صنایع غذایی، کشاورزی و... تخریب شده و بیش از نیمی از جمعیت یمن با خطر قحطی و گرسنگی روبه‌رو هستند. حجم جنایات وهابیت در یمن بسیار بالاست، تاجایی‌‌که برای انعکاس آن باید کتابی قطور در شرح جنایات وهابیت نوشته شود. با توجه به کوتاهی این مقاله، تنها به بخش کوچکی از این جنایات اشاره می‌‌شود.

جنایات وهابیت در یمن توسط رسانه‌‌های مختلفی ذکر شده است ولی تحقیقی جامع بر جنایات وهابیت در یمن وجود ندارد. این پژوهش با رویکردی توصیفی به بررسی جنایات وهابیت در یمن پرداخته است.

درباره کشور  یمن

یمن کشوری در جنوب شبه‌‌جزیره عرب، با مساحتی بیش از 527000 کیلومتر مربع که از شمال با کشور عربستان سعودی، از جنوب با خلیج عدن و از شرق با عمان و از غرب به دریای سرخ متصل است.[7] بر اساس آمار سال 2011 یمن جمعیتی نزدیک به 24 میلیون نفر داشته است.[8] هرچند برخی آمارهای غیررسمی، جمعیت این کشور را در سال 2018 بالغ بر 28 میلیون نفر اعلام کرده‌اند که از نظر جمعیتی در رتبه 50 جهان قرار دارد.[9]

این کشور با دارا بودن سواحل طولانی در دریای سرخ و خلیج عدن، سرمایه عظیمی برای صید ماهی در اختیار دارد. همچنین یکی از حاصل خیزترین مناطق شبه‌‌جزیره عربی به‌‌شمار می‌‌رود. وجود بنادر و جزایر مهم، بر موقعیت استراتژیکی این کشور افزوده است. «تنگه باب‌‌المندب» که دریای سرخ و اقیانوس هند را به یکدیگر متصل می‌‌کند، در اختیار یمن قرار دارد. با این اوصاف، کشور یمن یکی از فقیرترین کشورهای جهان شناخته می‌‌شود. این کشور سال‌‌های متمادی مستعمره انگلیس بوده است. دخالت‌‌های عربستان در یک قرن گذشته، جنگ‌‌ها و کشمکش‌‌های داخلی بین یمن شمالی و جنوبی در دوران جنگ سرد، گسترش سلفیت و فعالیت القاعده در سال‌‌های اخیر،[10] همه این عوامل باعث شده تا وضعیت این کشور بحرانی شود.

طبق برآوردی در سال ۲۰۱۲ بین ۶۰٪ تا ۶۵٪ از مردم یمن مسلمان سنی و بین ۳۵٪ تا ۴۰٪ شیعه هستند.[11] اغلب سنی‌ها شافعی و بیشتر شیعه‌های یمن از شاخه زیدی هستند، اما اقلیت قابل‌‌توجهی شیعه دوازده‌امامی و شیعه اسماعیلی هم در میان آن‌ها وجود دارد. سنی‌ها بیشتر در جنوب و جنوب‌‌شرق، شیعه‌های زیدی عمدتاً در شمال و شمال غرب و اسماعیلی‌ها بیشتر در مراکز اصلی مانند صنعا و مأرب زندگی می‌کنند.[12] این کشور از سال ۲۰۱۱ گرفتار یک بحران سیاسی شده ‌است. در پی این ناآرامی‌‌ها از در سال 2015 میلادی، عربستان سعودی و متحدانش حملات خود علیه مردم یمن را آغاز کردند.

نقش عربستان در ایجاد اختلاف بین یمن شمالی و جنوبی

عربستان همیشه از شکل‌‌گیری یمنی متحد، توسعه‌‌‌یافته، دموکراتیک و مستقل جلوگیری کرده است. سیاست سنتی این کشور همواره حفظ دوپارگی یمن استوار بوده است.[13] بر اساس روایتی که بین مردم یمن رایج است، عبدالعزیز بنیان‌گذار عربستان در هنگام مرگ به فرزندان خود وصیت کرده بود که آرامش شما در ضعیف و تحت کنترل نگه داشتن یمن است.[14]

یمن تا قبل از سال 1990 به دو کشور یا دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم شده بود. ازاین‌‌رو علی‌‌‌رغم مشترکات فراوان، دارای دو تاریخ متفاوت است. کشور عربستان سعودی از همان ابتدای موجودیتش، به یمن دست‌‌‌درازی داشته است. در سال 1972 یمن شمالی و جنوبی درگیر جنگی تمام‌‌عیار شدند. یمن شمالی تحت حمایت عربستان سعودی بود و یمن جنوبی نیز توسط سربازان شوروی سابق حمایت می‌‌شد. سرانجام در سال 1990 پیمان صلحی در کویت بین دو یمن امضا شد و دو یمن با نام «جمهوری غربی یمن» متحد شدند و «علی عبداللّه صالح» به ریاست جمهوری یمن انتخاب شد.[15]

عربستان همیشه از اتحاد دو یمن ناخرسند بوده است؛ به همین سبب در سال 1990 که اتحاد دو یمن صورت گرفت، بیش از 750000 کارگر یمنی را که در خاک عربستان مشغول به کار بودند، اخراج کرد.[16] از سوی دیگر عربستان از طریق عشایر و قبایل یمن شروع به ایجاد آشوب و اغتشاش در یمن کرد. ازآن‌جا‌‌که قبایل یمن به منزله بزرگ‌ترین پایه قدرت در این کشور هستند، نفوذ بر این قبایل بسیار مهم است. عربستان با حمایت‌‌های مالی و تسلیحاتی از قبایل یمن در سال‌‌های 1990 تا 1993 مقدمات آشوب و ناآرامی‌‌های گسترده ای را در کشور یمن فراهم کرد. طی این ناآرامی‌‌ها و آشوب‌‌ها هشت نفر از رهبران حزب سوسیالیست یمن ترور شدند. در جریان تظاهراتی که به مدت چهار روز در آوریل 1993 روی داد، بیش از 100 نفر کشته و زخمی شدند. این‌‌‌گونه اقدامات که از سوی عربستان هدایت می‌‌شد، منجر به جنگ داخلی یمن در سال 1994 شد. «علی سالم البیض» معاون رئیس‌‌جمهوری یمن با حمایت عربستان در 21 مه 1994 استقلال جنوب یمن را به نام «جمهوری دموکراتیک یمن» اعلام کرد. علی عبداللّه صالح رئیس‌‌جمهور یمن آن را نپذیرفت و جنگ داخلی آغاز شد. عربستان با حمایت‌‌های سیاسی، مالی و نظامی تلاش کرد تا یمن را تجزیه کند. هرچند این تلاش‌‌ها به نتیجه نرسید و سرانجام نیروهای شمال در 7 ژوئیه 1994 با تصرف شهر عدن، تجزیه‌‌طلبان جنوب را شکست دادند.[17]

با شکست طرح تجزیه یمن، درگیری‌های مرزی بین دو کشور عربستان و یمن تشدید شد. در فوریه 1995 بیش از 54 نفر در این درگیری‌‌ها کشته شدند. این برخوردها در پی ایجاد پست‌‌های دیده‌‌بانی و احداث راه در عمق خاک یمن در استان «صعده» توسط عربستان روی داد. به دنبال این واقعه، علی عبداللّه صالح رئیس‌‌جمهور یمن در نطقی در استان «حضرموت» شدیداً به عربستان حمله کرد و گفت:

بر ضد مردم یمن توطئه کرده‌‌اند و از ایجاد قحطی و انفصال و جنگ و تصرف اراضی استفاده می‌‌کنند؛ درحالی‌‌‌که این اصلا برای ملت ما پذیرفته نیست. ما در جریان جنگ داخلی گفتیم که تجزیه را ‌‌نمی‌پذیریم و امروز نیز می‌‌گوییم که ‌‌نمی‌توانند خاک ما را تصرف کنند. از آنها می‌‌خواهیم که در امور داخلی ما مداخله نکنند. ما در نقشه جغرافیایی وجود داریم و ملت ما ملتی تاریخی است و کشورمان از دیرباز وجود داشته، نه از شصت سال پیش [خطاب به عربستان سعودی] و کسی ‌‌‌نمی‌تواند ما را از نقشه جغرافیایی بزداید.[18]

با تلاش‌‌های میانجی‌گرانه برخی کشورها یادداشت تفاهمی در سال 1995 بین عربستان و یمن امضا شد، ولی به سرانجام نرسید و در همان سال این پیمان نقض شد. در 23 مِی 1998 عربستان جزیره یمنی «دئوهوراپ» را در دریای سرخ اشغال کرد. یمن خواستار خروج نیروهای عربستان از این جزیره شد، اما عربستان خروج نیروهایش از این جزیره را موکول به خروج یمنی‌‌ها از جزیره «عاشق» کرد که یمن این مسئله را رد کرد؛ زیرا این جزیره را از زمان‌‌های بسیار دور جزء جدایی‌‌‌ناپذیر خاک خود تلقی می‌‌کرد. در همین سال، عربستان جزیره دیگری به نام «الدویمه» را اشغال کرد. یمن خواستار خروج عربستان از این جزیره شد، ولی عربستان این جزیره را متعلق به خود دانست.[19] با توجه به این‌که یمن دچار مشکلات اقتصادی مانند سقوط ارزش پول ملی و افزایش قیمت سوخت و مواد غذایی بود، علی عبداللّه صالح ناچار شد که به عربستان سعودی و آمریکا متوسل شود. به این ترتیب شرایط بهتری برای تصرفات عربستان در یمن به وجود آمد.[20]

از سال 2000 تا 2010 میلادی روابط عربستان و علی عبداللّه صالح در بالاترین سطح ادامه پیدا کرد، تا این‌که مردم یمن علیه حکومت علی عبداللّه صالح قیام کردند. مردم خواهان کناره گیری او بودند. عربستان که تا پیش از آن طرفدار حکومت علی عبداللّه صالح بود، وقتی قیام گسترده مردم علیه حکومت وی را مشاهده کرد، از صالح خواست تا از حکومت کناره‌‌‌گیری کند. او ابتدا نپذیرفت، ولی سرانجام پذیرفت که حکومت را به معاونش «منصور عبد ربّه هادی» واگذار کند.[21] منصور هادی در فوریه سال 2012 درحالی‌که تنها نامزد ریاست جمهوری یمن بود، به عنوان رئیس‌‌جمهور این کشور برگزیده شد. سیاست‌‌های داخلی و خارجی منصور هادی نزدیکی بسیاری با اهداف آل‌‌سعود داشت. انصاراللّه به عنوان اپوزیسیون قانونی یمن با فراخوان گروه‌‌های مردمی بار دیگر اعتراض خود را از این جهت‌‌گیری اعلام کرد. با توجه به گستره قیام علیه دولت منصور هادی وی مجبور شد در 21 ژانویه 2015 میلادی استعفا دهد؛ اما با حمایت برخی کشورهای عربی منطقه به‌ویژه عربستان در 21 فوریه 2015 استعفای خود را پس گرفت و عدن را پایتخت موقت اعلام کرد. بین احزاب ملی یمن با دولت منصور هادی گفت‌وگوهایی صورت گرفت، ولی ازآن‌جاکه این گفت‌وگوهای ملی به نفع آمریکا و سعودی‌‌ها نبود، منصور هادی دوباره استعفا داد و در 25 مارس 2015 میلادی ائتلافی از کشورهای عربی به رهبری عربستان سعودی علیه مردم یمن صورت گرفت.[22]

حمله نظامی به یمن با عنوان «طوفان قاطعیت»

سعودی‌‌ها با نگرانی شدید از اوضاع شمال یمن، فعالیت جنبش انصاراللّه را دنبال می‌‌کردند و همواره این نگرانی را داشتند که این جنبش قدرت بگیرد و سبب تحریک شیعیان در جنوب عربستان شود. هم‌‌‌مرز بودن استان صعده که مرکز جنبش انصاراللّه است، با استان‌‌های جنوبی عربستان (جیزان ، نجران و عسیر) که زمانی جزو کشور یمن بوده و اکنون عربستان آن استان‌‌ها را تصرف کرده بود، سعودی‌‌ها را از قوت گرفتن انصاراللّه بسیار نگران می‌‌کرد.

نیمه‌‌شب 26 مارس 2015 میلادی برابر با 6 فروردین 1394 بود که مردم یمن اخبار حمله ده کشور عربی را دریافت کردند.[23] ائتلاف کشورهای عربی به رهبری عربستان سعودی حملات خود را به یمن با نام عملیات «طوفان قاطعیت/ عملیة عاصفة الحزم» علیه مردم مظلوم یمن آغاز کردند.[24]  این جنایت بشری با هماهنگی ده دولت عربی و با تأیید «الجامعة العربیه» و «منظمة التعاون الاسلامی» آغاز شد.[25]

ائتلاف عربی متشکل از ده کشور به فرماندهی عربستان صورت گرفت. کشورهای امارات، بحرین، کویت، قطر، سودان، مصر، اردن و سومالی این ائتلاف را تشکیل دادند و با پشتیبانی اطلاعاتی آمریکا، بریتانیا و فرانسه[26] هجومی گسترده بر فقیرترین کشور جهان به راه انداختند. ائتلاف سعودی به این بهانه که نیروهای حوثی از اماکن اجتماعی و مساجد برای مقاصد خود استفاده می‌‌کند، بسیاری از مساجد، بیمارستان‌‌ها، مدارس و... را بمباران کرد[27] که در این حملات تعداد زیادی از کودکان و زنان کشته شدند. فقط در طول چهار هفته از حملات ائتلاف سعودی به خاک یمن بیش از 2400 حمله هوایی صورت گرفت. این سخن را سرتیپ «احمد عسیری» سخنگوی ائتلاف اعلام کرد. وی گفت: «تحریم دریایی و هوایی یمن ادامه دارد و در صورت لزوم حملات هوایی نیز ادامه خواهد یافت».[28] با این‌که ائتلاف اعلام کرده است غیرنظامیان را هدف قرار ‌‌‌نمی‌دهد، ولی نماینده سازمان ملل متحد آقای «یوهانس ون‌درکلاهوو»، در  روزهای ابتدایی جنگ اعلام کرد که حملات هوایی عربستان سعودی به مناطق شمالی یمن، در تضاد با قوانین بین‌المللی است؛ زیرا این حملات بدون تمایز بین مناطق مسکونی و مواضع نظامی صورت می‌‌گیرد.[29]

برخی کشورهایی که از نظر اقتصادی به کمک‌های عربستان وابسته هستند، با آل‌‌سعود در تجاوزات آشکار به یمن همراه شدند. امارات، بحرین، قطر، کویت، مصر، مغرب، اردن و سودان، رژیم آل‌‌سعود را در جنگ یمن همراهی کرده و کشورهایی همچون پاکستان هرچند در آن شرکت نکردند، ولی به دلیل اهداف خاص خود، از آن حمایت کرده‌‌‌اند. «عادل الجبیر» که در آن زمان سفیر آل‌‌سعود در واشنگتن بود (و بعدها به سِمت وزارت‌خارجه این رژیم دست یافت)، رسما آغاز جنگ علیه یمن را از پایتخت آمریکا اعلام کرد تا این پیام را به جامعه جهانی برساند که جنگ علیه یمن با چراغ سبز آمریکا انجام گرفته است. الجبیر تأکید کرد که عربستان سعودی برای این جنگ با آمریکا مشورت کرده است. وی مدعی شد که عملیات نظامی با هدف نجات یمن و دولت قانونی‌اش (یعنی دولت عبدربّه منصور هادی) انجام می‌شود.[30]

جنگ عربستان و متحدانش علیه یمن، در ساعت 2 بامداد روز پنج‌شنبه، ششم فروردین 1394 (26 مارس 2015) آغاز شد و به طور همزمان 185 جنگنده از جمله 100 جنگنده سعودی، شهرهای مختلف یمن و زیرساخت‌های آن، ازجمله فرودگاه غیرنظامی صنعا را به‌‌‌شدت بمباران کردند. در این حملات، شمار زیادی از مردم بی‌گناه یمن به خاک‌‌وخون کشیده شدند و خسارت‌های سنگینی به زیرساخت‌های یمن و منازل مردم وارد شد. سعودی‌ها همچنین 150هزار نظامی و یگان‌های دریایی را برای مشارکت در جنگ، در صورت گسترش آن آماده کرده بودند. در کنار رژیم عربستان، شیخ‌‌نشین امارات با 30 جنگنده، مصر با 16 جنگنده،کویت و بحرین هرکدام با 15 جنگنده، قطر با 10 جنگنده، اردن با 6 جنگنده،‌ مغرب با 6 جنگنده و سودان هم با 3 جنگنده بمباران شهرهای یمن را به بهانه بازگرداندن آنچه دولت قانونی و مشروع می‌خواندند، آغاز کردند. مصر همچنین با اعزام چهار فروند کشتی جنگی خود، در محاصره دریایی یمن مشارکت کرد. سودان در مقابل دریافت پول، 6هزار نظامی هم به عربستان اعزام کرد تا در جنگ علیه یمنی‌ها مشارکت کنند. رژیم عربستان در همان روزهای آغازین جنگ، محاصره کامل زمینی، ‌دریایی و هوایی یمن را اعلام کرد. سعودی‌ها از نابودی زیرساخت‌های دفاعی کشور فقیر یمن در اولین ساعت جنگ خود خبر داده بودند؛ ادعایی که بعدها با پیشروی نیروهای کمیته‌های مردمی و ارتش یمن به  عمق خاک عربستان و همچنین شلیک موشک‌های بالستیک به مواضع نظامی سعودی به‌سرعت رنگ باخت.[31]

در نتیجه این جنگ تاکنون، ده‌‌‌هاهزار یمنی شهید و زخمی شده‌اند و میلیون‌‌ها شهروند نیز از گرسنگی و نبود دارو و درمان رنج می‌‌کشند. طبق اعلام مسئولین سازمان ملل، جنایات بسیاری توسط عربستان در یمن صورت گرفته است که برخی از آنها به این شرح است:

ـ برنامه جهانی غذا که یکی از مجموعه‌‌های سازمان ملل متحد است اعلام کرده که بیست‌‌میلیون نفر از مردم یمن در خطر کمبود غذا قرار دارند و نیمی از این افراد نمی‌دانند وعده بعدی غذایشان را از کجا باید تأمین کنند.[32]

ـ بی‌‌بی‌‌‌سی اعلام کرد بر اثر بحرانی که از سال 2015 در یمن آغاز شده و باعث نابودی این کشور گردیده است، تاکنون (31 دسامبر 2018- 10 دی 1397) 6800  غیرنظامی کشته و حدود 10700نفر نیز مجروح شده‌‌‌اند و هزاران نفر دیگر بر اثر قحطی و امکانات بهداشتی نامناسب جانشان را از دست داده‌اند.[33]

ـ «لوتسما» مدیر برنامه سازمان ملل در امور یمن گفت: جنگ در یمن باعث شیوع بیماری شده است، تاجایی‌‌که 20میلیون یمنی نیازمند کمک‌‌های انسانی هستند. بیش از 3میلیون نفر آواره و ده‌‌هاهزار نفر کشته شده‌‌‌اند.[34]

ـ ائتلاف عربی به رهبری سعودی باعث شده که یمن از زمین، دریا و هوا محاصره شود. به همین دلیل کشتی‌‌های حامل مواد غذایی ‌‌نمی‌توانند مواد غذایی را به مردم یمن برسانند. دولت سعودی اجازه ‌‌نمی‌دهد که  هواپیما یا کشتی وارد یمن شود، مگر این‌که از قبل با آنان هماهنگ شود. آنان با این بهانه که شاید تسلیحات نظامی به مردم یمن رسانده شود، از ورود کشتی‌‌ها به یمن جلوگیری می‌‌کنند. بیش از 90 درصد یمنی‌‌ها که جمیعتی بالغ بر 25 میلیون نفر می‌‌شود، از ضروری‌‌ترین امکانات غذایی محروم هستند.[35] وب‌سایت RT عربی[36] اعلام کرده است: هم‌‌‌اکنون 10 کشتی حامل گندم و ذرت در انتظار اجازه از سوی مقام‌‌های سعودی هستند تا بتوانند در سواحل یمن پهلو بگیرند. جنگ در یمن باعث شده تا بندر اصلی در عدن بسته شود و مناطق جنوبی یمن با مشکلات غذایی خاصی روبه‌رو شوند.[37]

ـ سخنگوی برنامه جهانی غذا در سال 1396 (2017) در جمع خبرنگاران اعلام کرد: یمن در آستانه قحطی قرار گرفته است. از 22 استان یمن، 7 استان در حالت فوق‌‌العاده قرار گرفته است. کمبود منابع مالی، ادامه جنگ و درگیری و جابه‌‌جایی محدود امدادرسانان مهم‌‌‌ترین موانع برای رساندن مواد غذایی و دیگر کمک‌‌ها به مردم یمن به شمار می‌‌رود.[38] دفتر حقوق بشر سازمان ملل در فروردین سال 1396 (2017) اعلام کرد: حدود 60 درصد مردم یمن اکنون برای یافتن مواد غذایی کافی با مشکل روبه‌‌رو هستند.[39]

ـ «یحیی السریع» سخنگوی نیروهای مسلح یمن اعلام کرد: عربستان سعودی روزانه دست‌کم 30 حمله هوایی در یمن انجام می‌‌دهد. وی افزود: از زمان اعلام آتش‌‌بس در الحدیده، ائتلاف سعودی و نیروهای وابسته به آن، تاکنون (بهمن1397- 2018م) 4621 بار آتش‌‌بس را نقض کرده‌‌اند.[40]

ـ وزارت دارایی صنعا اسفندماه 1396 (2018)اعلام کرد: درآمد کشور از مارس 2015 (فروردین 94) تا نوامبر 2017 (آبان 96) نسبت به دوران پیش از تجاوز عربستان و متحدانش، 86 درصد کاهش نشان می‌‌دهد.[41]

ـ از ابتدای سال 1394 (2015)  تا ابتدای سال 1398 (2019) چهار سال از آغاز جنایات وهابیت در یمن می‌‌گذرد و کشورهای ائتلاف و سعودی حتی در ماه‌‌های حرام نیز حملات خود علیه مردم مظلوم یمن را قطع نکرده‌‌اند. این در حالی است که جنگ در ماه‌‌های حرام حتی در زمان جاهلیت نیز متوقف می‌‌شد.

آمار کشتار مردم در جنگ عربستان علیه یمن

بعد از  دو سال از آغاز حملات متعدد عربستان سعودی علیه مردم یمن، سازمان ملل اعلام کرد: بیش از 7400 نفر در این جنگ کشته و بیش از 40 هزار نفر زخمی شده‌‌اند.[42] اکنون که 4 سال از این جنگ می‌‌گذرد، آمار قتل و جنایت عربستان در یمن بسیار بیشتر شده است. «طه المتوکل» وزیر بهداشت یمن اعلام کرد: تلفات انسانی حملات ائتلاف عربی به سرکردگی عربستان از 26 مارس 2015 (6 فروردین 1394) تاکنون (خرداد1397- 2018میلادی)  به 35 هزار نفر رسیده است. از این آمار حدود 11000 نفر کشته شده‌اند. در میان کشته‌‌شدگان 2230 کودک و 1698 زن به چشم می‌‌خورد. از آغاز این حملات 22 هزار تن زخمی شده‌‌اند که از این تعداد 3248 تن کودک و 2645 نفر زن هستند. علاوه بر این، شمار معلولان به 1081 نفر رسیده است.[43]

صندوق کودکان ملل متحد (یونیسف) در بهمن‌‌ماه 97 اعلام کرد: 6700 کودک یمنی از آغاز تجاوز ائتلاف سعودی به یمن کشته یا زخمی شده‌‌اند. همچنین 385 هزار کودک یمنی دچار سوءتغذیه شدید هستند و نیاز فوری به درمان دارند.[44] به گزارش امور انسانی سازمان ملل، از آغاز عملیات ائتلاف سعودی در یمن، از سال 2015 تاکنون (2019) بیش از 50 هزار نفر کشته و 3میلیون و 300 هزار نفر خانه خود را رها کرده‌‌‌اند. بیش از 2500 نفر بر اثر بیماری وبا جان خود را از دست داده‌‌‌اند و 1 میلیون و 200 هزار نفر در خطر بیماری وبا هستند. همچنین صندوق سازمان ملل متحد در امور کودکان «یونیسف» گزارش داد که در چهار سال گذشته بیش از 1میلیون و 800 هزار نفر کودک با سوءتغذیه شدید روبه‌رو هستند که 85 هزار نفر کودک بر اثر گرسنگی و بیماری جان خود را از دست داده‌‌اند.[45] وضعیت بهداشتی چنان در یمن وخیم است که در هر ده دقیقه یک کودک یمنی به خاطر نبود امکانات بهداشتی جان خود را از دست می‌‌دهد.[46] حملات سعودی به یمن در حالی است که این کشور یکی از فقیرترین کشورهای جهان است.[47]

بنابر گزارش‌‌های رسمی بیش از 1316 نفر کودک کشته شده یا اعضای بدن آنها قطع شده است که 51 درصد این اتفاقات بر اثر حملات هوایی عربستان به یمن صورت پذیرفته است.[48] در خبری که خبرگزاری RT عربی به نقل از مدیر یونیسف «هنرییت فور» در تاریخ 04/07/2018 منتشر کرد، جنایات عربستان سعودی به این شرح آمده است:

یازده‌‌میلیون کودک نیازمند کمک غذایی، پزشکی و آموزشی هستند. بیش از 2200 کودک کشته و بیش از 3400 کودک مجروح شده‌‌‌‌اند؛ افزون بر این‌که این آمار در حال افزایش است.[49] به گزارش خبرنگار بی‌‌بی‌‌‌سی کودکان در یمن چنان از سوءتغذیه رنج می‌‌برند که حتی قادر به گریه کردن نیستند.[50]

به گزارش سازمان بهداشت جهانی، بیش از نیمی از جمعیت 28میلیون نفری یمن به‌‌‌رغم شیوع بیماری‌‌های خطرناکی چون وبا و دیفتری، به امکانات پزشکی و درمانی دسترسی ندارند و بیش از 22میلیون نفر از آنان نیز به کمک‌‌های بشر دوستانه نیاز دارند.[51]

مسئول یونیسف در امور یمن در گزارش سالانه خود در سال 2017 که با عنوان «الاطفال و النزاعات المسلحه» منتشر شد، اتحاد کشورهای عربی به رهبری سعودی را محکوم کرد و گفت بیش از 21 هزار نفر در این حملات کشته و زخمی شدند که علت کشتار و زخمی شدن بیش از نصف این کودکان حملات مستقیم سعودی به یمن است.[52]

حملات هوایی عربستان به یمن اوضاع وخیمی را به بار آورده است، تاجایی‌‌‌که طبق نقل خبرگزاری «البیان» که طرفدار حکومت سعودی است، اکنون بیش از 22 میلیون نفر نیاز به کمک‌‌های انسانی دارند. حدود نصف این جمعیت از گرسنگی در رنج هستند. بیش از 72 منطقه یمن از 95 منطقه با خطر قحطی مواجه است. مرض وبا در یمن در حال گسترش است و کسانی که به این مرض گرفتار شده‌‌‌اند، یک‌‌میلیون نفر هستند. وبا در یمن تاکنون جان 2200 نفر را گرفته است. بیش از سه‌‌میلیون نفر تاکنون آوره شده‌‌‌اند و خانه و کاشانه خود را رها کرده‌‌‌اند. بیش از 10 هزار نفر کشته و بیش از 58 هزار نفر مجروح شده‌اند.

در سال 2017 حدود 77 هزار نفر در «حدیده» و «تَعِز» آواره و بی‌‌خانمان شده‌‌اند. این در حالی است که آمار آوارگان در همه استان‌‌های یمن بسیار بیشتر از این مقدار است. حدود دومیلیون نفر در این جنگ آوره شده‌‌‌اند که بیش از 90 درصد آنان بیشتر از یک سال است که آواره‌اند و جایی برای خوابیدن ندارند.[53] جالب توجه است که خبرگزاری البیان این جنایات را به حوثی‌های طرفدار ایران نسبت می‌‌دهد؛ گویی این جنگنده‌‌های حوثی هستند که بر سر مردم به پرواز درآمده و مناطق مسکونی، بیمارستان‌‌ها و مدارس را بمباران می‌‌کنند! حوثی‌‌ها از خود مردم هستند و امروز در کنار مردم یمن از استقلال خود دفاع می‌‌کنند. این کشورهای عربی هستند که از هوا و خشکی و دریا مردم را هدف قرار داده‌‌‌اند و با سلاح‌‌‌های پیشرفته آمریکایی و اسرائیلی جان مردم را می‌‌گیرند. با این وجود، جای بسی شگفتی است که چگونه برخی از سایت‌‌های خبری وابسته به عربستان جنایات خود را به پای حوثی‌‌ها می‌‌نویسند. آنچه اهمیت دارد، ذکر این جنایات توسط عربستان است که عمق فاجعه یمن را نشان می‌‌دهد.

«هنریتا فور» مدیر یونیسف در امور یمن اعلام کرد: هر روز 8 کودک یمنی در 31 منطقه درگیری کشته یا زخمی می‌‌شوند.[54] روزنامه واشنگتن‌‌پست به نقل از یک مرکز مستقل که آمار تلفات جنگ‌‌ها را جمع‌‌‌آوری می‌‌کند، نوشت: تعداد کشته‌‌های حملات ائتلاف سعودی به یمن از 50 هزار نفر فراتر رفته و اغلب کشته‌‌ها نیز غیرنظامی بوده‌‌اند.[55] بر اساس آمار آژانس پناه جویان سازمان ملل متحد، فقط در سال 2018 میلادی، 5000 نفر غیرنظامی کشته شده‌‌‌اند که یک‌‌سوم این تلفات متعلق به کودکان بوده است.[56]

وضعیت ناگوار انسانی مردم یمن

عربستان سعودی با بستن بندر صنعا و تعطیلی فرودگاه‌‌ها بیشترین سهم را در جنایت علیه مردم یمن دارد. سخنگوی سازمان هواپیمایی کشوری یمن، «مازن غانم» گفت: تعطیلی فرودگاه صنعا به جان باختن شمار زیادی از شهروندان یمنی به علت محروم شدن از سفرهای درمانی یا تأخیر در رسیدن دارو و تجهیزات منجر شده است. وی تصریح کرد: فرودگاه بین‌‌‌المللی صنعا دروازه اصلی ورود محموله‌‌های دارویی و تجهیزات پزشکی به یمن است و در صورتی که اجازه فعالیت به فرودگاه صنعا داده نشود، روزانه 15 تا 25 بیمار جان خود را از دست می‌‌دهند.[57]

«ضیف‌‌اللّه الشامی» سخنگوی رسمی «دولت نجات ملی یمن» در این‌باره گفت: در پی بسته بودن فرودگاه صنعا و جلوگیری از سفر بیماران برای درمان و دسترسی نداشتن به درمان مناسب، بیش از 17600 نفر جان باخته‌‌اند.[58] وی افزود: بیش از 22 میلیون یمنی نیازمند کمک‌‌های انسان‌‌دوستانه هستند.[59]

جنگنده‌‌های ائتلاف سعودی ـ آمریکایی در 18 مرداد 1397 (09/08/2018)  اتوبوسی را در شهر «ضحیان» که حامل کودکان بود، مورد هدف قرار دادند. در این جنایت 52 نفر به شهادت رسیدند که 41 نفر از آنان کودک بودند. همچنین 79 نفر مجروح شدند که 55 نفر آنها کودک بودند.[60] سازمان صلیب سرخ جهانی اعلام کرد: در جریان حمله هوایی ائتلاف سعودی به اتوبوس حامل کودکان در استان «صعده» حداقل 50 نفر جان خود را از دست دادند. در بین کشته‌‌شدگان 29 نفر کودک بودند. همچنین بیش از 77 نفر مجروح شدند که اکثر آنان کودک و نوجوان بودند.[61] دبیرکل سازمان ملل ضمن محکوم کردن این حمله خواستار تحقیقاتی مستقل درباره آن شد و از طرف‌‌های درگیر خواست تا به تعهدات خود در قبال قوانین بین‌‌المللی عمل کرده و از به خطر افتادن جان غیرنظامیان جلوگیری کنند.[62] این جنایت چنان بزرگ بود که حتی ایالات متحده آمریکا که اصلی‌ترین حامی عربستان سعودی شناخته می‌‌شود نیز از این حمله هوایی به اتوبوس حامل کودکان اظهار تأسف و نگرانی کرد و از ائتلاف نظامی به رهبری سعودی خواست تا درباره این حمله دست به تحقیقاتی اساسی و شفاف بزنند![63]

«آنتونی لیک» مدیر اجرایی یونیسف و «مارگریت چان» مدیرکل سازمان بهداشت جهانی در گفت‌‌وگوی مطبوعاتی گفتند: ثبت بیش از هزار مورد مرگ بر اثر ابتلا به بیماری وبا، بدترین حالت شیوع این بیماری است. آنان تأکید کردند که وبا بر اثر گذشت دو سال جنگ و درگیری شدید، فروپاشی نظام بهداشتی و آب آشامیدنی، همچنین محرومیت بیش از 14میلیون تن از دسترسی به آب سالم، ناشی شده است.[64]

جنگ در یمن چنان گسترده بوده است که حتی ابتدایی‌‌ترین نیازهای بهداشتی همچون سرویس‌‌های بهداشتی نیز تخریب شده است. خبرگزاری «الیوم السابع» که طرفدار اتحاد سعودی است، در این باره می‌‌نویسد: وضعیت به گونه‌‌ای بحرانی است که حتی دستشویی‌‌های بسیاری بسته شده است.[65] این خبر یعنی شیوع بیماری‌‌های فراوان در کشور یمن که یکی از آثار آن، شیوع بیماری وباست.

سازمان عفو بین‌‌الملل اعلام کرد: از 22 میلیون یمنی بیش از 16میلیون گرسنه هستند. بیش از 2 میلیون نفر آواره شده‌‌‌اند و بیش از 280 هزار نفر به خارج از کشور مهاجرت کرده‌اند. سازمان عفو بین‌‌الملل اعلام کرده است: امارات متحده عربی یکی از کشورهای عضو ائتلاف عربی با در اختیار قرار دادن اسلحه و مهمات به شبهه‌‌نظامیان در کشور یمن، مرتکب جنایت جنگی شده است.[66] سازمان‌‌های بشردوستانه اعلام کرده‌اند: از زمان آغاز جنگ دست‌‌کم 85000 کودک از گرسنگی جان باخته‌‌اند.[67]

جنایات عربستان و کشورهای عربی با کمک و یاری آمریکا و کشورهای اروپایی انجام شد. اکنون بعد از چهار سال از آغاز این جنگ در 23 اسفند 1397، کنگره آمریکا طرحی را تصویب کرده است که در صورت تأیید در مجلس آمریکا، دولت آمریکا باید حمایت‌‌های نظامی خود از ائتلاف تحت رهبری سعودی در جنگ یمن را قطع کند. این در حالی است که یکی از سناتورهای دموکرات مجلس سنای آمریکا به نام «باب مَنِندز» قبل از تصویب این قانون گفت: فروش اسلحه به سعودی باعث شده است که بیش از 16میلیون یمنی در گرسنگی و قحطی قرار گیرند که در این میان بیش از 400 هزار کودک و 3‌‌میلیون پناهجو وجود دارد.[68] «بِرنی سَندِرز» نماینده دموکرات مجلس سنای آمریکا و یکی از نامزدهای انتخابات ریاست‌‌جمهوری سال 2020 در بیانه ای گفت: «این جنگ، هم فاجعه بشری و هم فاجعه راهبردی است و کنگره فرصت دارد تا به آن پایان دهد».[69] کارشناسان سازمان ملل اعلام کردند: بزرگ‌ترین بحران بشری در جهان مربوط به کشور یمن است؛ زیرا 22 میلیون نفر نیازمند کمک‌‌های اولیه و بشردوستانه هستند و بیش از 8 ونیم میلیون نفر ‌‌نمی‌دانند وعده غذایی بعدیشان را از کجا تأمین کنند.[70]

هرچند کنگره آمریکا سرانجام تصویب کرد که کمک‌‌های آمریکا به عربستان باید قطع شود، ولی مقامات دولتی آمریکا با آن مخالفت کردند. وزیر خارجه آمریکا در این نشست گفت: رها کردن یمن، زیان بزرگی به امنیت ملی آمریکا و متحدان و شرکای آمریکا در خاورمیانه وارد می‌‌کند. وزیر دفاع آمریکا نیز گفت: «عربستان جایگاهی بنیادین در حفظ امنیت منطقه، اسرائیل و منافع آمریکا در خاورمیانه دارد».[71] به این ترتیب همان‌‌گونه که دونالد ترامپ وعده داده بود، مصوبه کنگره آمریکا را وتو کرد. او در نامه‌‌‌ای به کنگره اعلام کرد: این قعطنامه «غیرضروری» است و  بر روابط خارجی آمریکا تأثیر منفی دارد.[72]

عربستان برای این‌که بر حملات و جنایات خود سرپوش بگذارد، از پخش تصاویر این جنایات توسط شبکه‌‌های مستقل ماهواره‌‌ای خودداری می‌‌کند. بر اساس گزارش «ابراهیم الدیلمی»، عضو دفتر سیاسی جنبش انصاراللّه و مدیر شبکه ماهواره‌‌ای «المسیرة» تاکنون بیش از 9 مرتبه پخش این شبکه از روی ماهواره‌‌ها متوقف شده است. عربستان سعودی با تطمیع شرکت‌‌های ماهواره‌‌‌ای از پخش رسانه‌‌های مستقل جلوگیری می‌‌کند؛ رسانه‌‌هایی که تصویری واقعی از یمن نشان می‌‌دهند و آنچه از دشمنی و وحشی‌‌گری نیروهای متجاوز در آن‌جا می‌‌گذرد، روایت می‌‌کنند. به همین سبب تاکنون پخش چندین شبکه یمنی مانند سبأ، یمن، الایمان، عدن و الساحات از ماهواره‌‌ها متوقف شده است. همچنین صفحات انصار‌‌اللّه در فضای مجازی و شبکه‌‌های اجتماعی مانند: یوتیوب، توئیتر، تلگرام و واتس‌‌آپ از دسترس خارج شده است.[73]

حمایت عربستان از گروه‌‌های تکفیری در خاک یمن

فقر شدید مردم یمن، نظام قبیله‌ای، ضعف دولت مرکزی در اداره کشور و همسایگی با عربستان سعودی سبب شد که این کشور یکی از مناسب‌ترین مناطق برای گروه‌‌های تکفیری گردد. به همین سبب از نیمه دهه هشتاد میلادی به بعد، بسیاری از چهره‌‌های سرشناس القاعده مانند «انور العولقی» یمن را پایگاه مبارزات خود قرار دادند. علی عبداللّه صالح در طول حکومت 31 ساله‌‌اش حضور گروه‌‌های تکفیری در یمن را مشروعیت بخشید. عناصر وهابی مانند «شیخ الاحمر» یا «عبدالمجید الزندانی» در دوره حکومت وی جایگاه بالایی داشتند. عربستان در گسترش نفوذ القاعده و گروه‌‌های تکفیری در یمن نقش مهمی داشته است، تاجایی‌‌که با حمایت نظامی و مالی از این جریان‌‌ها موجب قدرت یافتن آنها شد تا بتواند از آنها برای مبارزه با شیعیان و همچنین جلوگیری از اتحاد یمن بهره ببرد.[74]

عربستان با بخش شیعه‌‌نشین یمن همسایه است و به همین جهت از گسترش اندیشه شیعی در کشور خود وحشت دارد. عربستان برای این‌که با تفکر شیعی مقابله کند، مدرسه «دارالحدیث»[75] را که گرایش‌‌های سلفی و تکفیری افراطی دارد، احداث کرده است.[76]

نتیجه

وهابیان با تکفیر شیعیان الحوثی دخالت‌‌های بسیاری در یمن کرده‌اند. در آخرین اقدام، حکومت سعودی وهابی در سال 2015 میلادی، ائتلافی متشکل از برخی کشورهای عربی علیه مردم یمن برنامه‌‌ریزی کرد. این ائتلاف متشکل از ده کشور: امارات، بحرین، کویت، قطر، سودان، مصر، اردن و سومالی است که با پشتیبانی اطلاعاتی آمریکا و بریتانیا و فرانسه حملات ‌‌همه‌‌جانبه‌‌ای علیه مردم یمن را آغاز کرد. این ائتلاف نام عملیات خود را «طوفان قاطعیت/ عملیة عاصفة الحزم» گذاشت و طی چند هفته بسیاری از تأسیسات حیاتی یمن را نابود کرد. جنایات ائتلاف عربی به سرکردگی عربستان سعودی هنوز ادامه دارد و هر روز جنگنده‌‌های سعودی مردم مسلمان یمن را کشته و موجبات آورگی آنان را فراهم می‌‌آورند.