آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

براى درمان عجله و شتابزدگی، قبل از هر چيز بايد به پيامدهاى شوم آن انديشيد و عواقب دردناكش را مورد توجه قرار داد و نمونه هاى فراوانى را كه در تاريخ ثبت شده است، مورد توجه قرار داد.

همچنين توصيه های انبياء، پيشوايان و اولياء الهی مانند «الْعَجَلُ‏ قَبْلَ‏ الْإِمْكَانِ‏ يُوجِبُ الْغُصَّةَ» و «مَعَ الْعَجَلَةِ تَكُونُ النَّدَامَةُ»، بايد به صورت شعارهايى در زندگى فردى و اجتماعى درآيد و هميشه نصب العين افراد عجول قرار گیرد.

از سوى ديگر، بايد با تمرين ها و تلقين هاى پى در پى، بر اين خلق و خو چيره شد؛ زيرا هر كارى با تمرين مبدّل به يك عادت و هر عادتى با ادامه اصرار بر آن، مبدل به يك خلق و خو مى شود.

براى درمان عجله و شتابزدگی، قبل از هر چيز بايد به پيامدهاى شوم آن انديشيد و عواقب دردناكش را مورد توجه قرار داد و حوادث بسيار ناراحت كننده اى را كه بر اثر شتابزدگى در كارها پدید می آید و نمونه هاى فراوانى را كه در تاريخ ثبت شده است، مورد توجه قرار داد. يقينا با مطالعه در اين امور، هر كس به خوبى درمى يابد كه عجله و دستپاچگى، نه تنها او را زودتر به مقصد نمى رساند، بلكه چه بسا به خاطر آن هرگز به مقصد نرسد.

جمله هايى مانند «الْعَجَلَةُ مِنَ‏ الشَّيْطَانِ»[1] و «الْعَجَلُ‏ قَبْلَ‏ الْإِمْكَانِ‏ يُوجِبُ الْغُصَّةَ»[2] و «مَعَ الْعَجَلَةِ تَكُونُ النَّدَامَةُ»،[3] بايد به صورت شعارهايى در زندگى فردى و اجتماعى درآيد و هميشه نصب العين افراد عجول قرار گیرد، تا با مشاهده آن از عجله بازايستند. چنین اشخاصی باید این فرمایش پیامبر اسلام صلّی الله علیه و آله را به ذهن خويش بسپارند كه فرمود: «إِنَّمَا أَهْلَكَ‏ النَّاسَ‏ الْعَجَلَةُ وَ لَوْ أَنَّ النَّاسَ تَثَبَّتُوا لَمْ يَهْلِكْ أَحَدٌ؛[4] شتابزدگى و عجله مردم را به هلاكت مى افكند و اگر مردم آرامش و خونسردى خود را حفظ كنند، هيچ كس در خطر نمى افتد».

از سوى ديگر، بايد با تمرين ها و تلقين هاى پى در پى، بر اين خلق و خو چيره شد؛ زيرا هر كارى با تمرين مبدّل به يك عادت و هر عادتى با ادامه اصرار بر آن، مبدل به يك خلق و خو مى شود.[5]

با تکیه بر آیات قرآن و روایات اسلامی می توان گفت «عجله» صفتی نکوهیده و مانع موفقیت انسان است که ریشه در هواپرستی، جهل، و کمبود سعه صدر دارد و پیامدهایی چون پشیمانی، ناامیدی، و هدر رفت منابع را به دنبال دارد. در مقابل، «تأنّی» و صبر به عنوان فضایل اخلاقی، انسان را به تصمیم گیری سنجیده و موفقیت هدایت می کنند.

داستان‌های قرآنی مانند موسی و خضر، داود، و یونس نشان می دهند که حتی پیامبران نیز در صورت شتابزدگی، از بهره مندی کامل محروم می شوند. عجله، اگرچه در فطرت انسانی نهفته است، تنها با تربیت الهی و تمرین بردباری قابل مهار است. از این رو، انسان عاقل با تأمل و صبر، مقدمات را فراهم کرده و با سرعت در مسیر خیر گام برمی دارد تا به مقصود الهی برسد.

منبع:

اخلاق در قرآن