آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

عجله و شتابزدگی در تصمیم گیری ها و به خرج ندادن بردباری و حوصله در کارها و اقدامات، می تواند عواقب و پیامدهای بسیار پر ضرر و غیرقابل جبرانی برای فرد و جامعه داشته بشد؛ عواقب و پیامدهایی که در روایات اسلامی نیز به آنها اشاره شده است و برخی شان عبارت اند از: اتلاف وقت و نيرو؛ يأس و نااميدى؛ ندامت و پشيمانى؛ هجوم اندوه و غصه؛ فزونى لغزش ها.

عجله و شتابزدگی در تصمیم گیری ها و به خرج ندادن بردباری و حوصله در کارها و اقدامات، می تواند عواقب و پیامدهای بسیار پر ضرر و غیرقابل جبرانی برای فرد و جامعه داشته بشد؛ عواقب و پیامدهایی که در روایات اسلامی نیز به آنها اشاره شده است و برخی شان عبارت اند از:

اتلاف وقت و نيرو: اين خوى ناپسند، آثار ويرانگرى در زندگى فردى و اجتماعى انسانها دارد. از جمله اينكه نيروها را به هدر مى دهد و مانع رسيدن به مقصد مى شود؛ در كارهاى شخصى و فردى نيز هر حركت عجولانه، سبب ناكامى و از بين رفتن نيروهاست.

يأس و نااميدى: ‏از ديگر پيامدهاى شوم «عجله» آن است كه هر گاه انسان به خاطر آن ناكام شود، حالت يأس و نوميدى به او دست مى دهد و اى بسا نسبت به همه چيز، حتى تقدير الهى بدبين گردد. لذا امام حسن عسكرى عليه السلام در حديث پرمعنايى مى فرمايند: «لَا تَعْجَلْ‏ بِحَوَائِجِكَ‏ قَبْلَ‏ وَقْتِهَا، فَيَضِيقَ‏ قَلْبُكَ وَ صَدْرُكَ وَ يَخْشَاكَ الْقُنُوطُ؛[1] هرگز براى نيازهاى خود قبل از رسيدن وقتش «عجله» نكن، كه سبب تنگدلى و چيره شدن نوميدى برتو مى شود».

ندامت و پشيمانى: چه بسيارند كسانى كه براى انجام كارها، قبل از فراهم شدن زمينه ها عجله كرده اند و نيروهاي شان به هدر رفته و هرگز به مقصد و مقصود خود نايل نشده اند؛ در حالى كه اگر كمى خويشتن دارى مى كردند، هرگز به چنان سرنوشتى مبتلا نمى شدند. چه بسيار كسانى كه به خاطر دستپاچگى به سراغ چيزى رفته اند كه دشمنِ جان آنها بوده و آرزو مى كنند كه اى كاش به سراغ آن نمى رفتند.

اميرمؤمنان می فرمايند: «فَكَمْ‏ مِنْ‏ مُسْتَعْجِلٍ‏ بِمَا إِنْ‏ أَدْرَكَهُ‏ وَدَّ أَنَّهُ‏ لَمْ‏ يُدْرِكْهُ‏؛[2] چه بسيارند افرادى كه براى چيزى عجله مى كنند، كه اگر به آن دست يابند، فورا پشيمان مى شوند و دوست دارند هرگز به آن نرسيده بودند».

هجوم اندوه و غصه‏: ناكامى ها و شكست هاى حاصل از عجله و دستپاچگى در بسيارى از اوقات، بسيار گران تمام مى شود و انسان را با اندوه فراوان روبرو مى كند. لذا امام علی علیه السلام می فرماید: «الْعَجَلُ‏ قَبْلَ‏ الْإِمْكَانِ‏ يُوجِبُ الْغُصَّةَ؛[3] شتابزدگى پيش از فراهم شدن امكانات، سبب اندوه و غصه است».

فزونى لغزش ها: تصميم گيرى صحيح نياز به تأمّل و تدبّر و دقّت فراوان دارد و به صورت عجولانه و شتابزده امكان پذير نيست و لذا افراد «عجول» غالبا گرفتار لغزش هاى مختلفى مى شوند؛ چه در تشخيص هدف و چه در راه وصول به آن. حضرت علی مى فرمايد: «مَعَ‏ الْعَجَلِ‏ يَكْثُرُ الزَّلَلُ؛[4] با عجله و شتابزدگى لغزش هاى فراوان پيش مى آيد». نيز مى فرمايند: «مَنْ‏ عَجِلَ‏ كَثُرَ عِثَارُهُ؛[5] هر كس شتاب كند، لغزش او بسيار خواهد بود».[6]

منبع:

اخلاق در قرآن